--- Opinie, pytania, odpowiedzi - część 8

Jakiś czas temu Majka napisała dwa komentarze, które wydaje mi się warto trochę szerzej omówić. Wielokrotnie już „dotykałem” tego tematu, ale może pokuszę się o zebranie wszystkiego „do kupy”.

A tytuł artykułu mógłby brzmieć:

                  Powody, dla których odbiera się dzieci rodzicom.


Przytoczę na wstępie wspomniane powyżej komentarze Majki:

Maja Incognito pisze...

W związku z postrzeganiem RZ przez otoczenie, naszła mnie taka refleksja.
Z moich obserwacji wynika, że odbieranie dzieci rodzicom biologicznym jest akceptowalne przez tzw. opinie społeczną tylko w przypadku gdy Ci piją lub/i biją. Ludziom wydaje się, że w każdym innym przypadku matka jest lepsza niż rodzina zastępcza. Ja uważam, że brak miłości, zaniedbanie, psychiczne znęcanie się jest równie ważnym, a może czasem ważniejszym powodem do zabrania dzieci i umieszczenia ich w zastępczej ale kochającej i bezpiecznej rodzinie. Czasem patrząc z boku, nie znając takich sytuacji trudno to zrozumieć, ale niestety często tak jest.
12 listopada 2015 15:06

Maja Incognito pisze...

Kiedyś rozmawiałam z pracownikiem socjalnym z pewnej niewielkiej gminy, który stwierdził, że mają na swoim terenie kilkoro dzieci zaniedbanych, którymi rodzice się nie interesują nie zapewniają odpowiednich warunków bytowych, nie rozmawiają z nimi, nie zauważają, że dziecko do 21 nie wróciło ze szkoły itd. ale dopóki nie dzieje się coś drastycznego nie odbiera się takich dzieci bo nie ma co z nimi zrobić. Rodzin zastępczych brak, Domy Dziecka pełne. Więc dziećmi zajmuje się opieka społeczna, trochę pomoże szkoła i tak sobie te dzieci żyją i kombinują jak tu przetrwać. Bez miłości, z boku, ale przy mamie. Gdyby je odebrać podniosłoby się wielkie larum. A czy to rzeczywiście jeszcze jest rodzina? Przykre, bo czasem interwencja będzie gdy coś się stanie, a wtedy będzie za późno. Wtedy pojawią się pytania. Gdzie było Państwo? Dlaczego Sąd nie odebrał tych dzieci wcześniej? Nie ma złotego środka. To zawsze trudne decyzje.
12 listopada 2015 15:45



Myślę, że nie będzie wielkim błędem, gdy stwierdzę, że w dziewięćdziesięciu procentach opinia przeciętnego człowieka na temat rodzin zastępczych i ograniczania czy też odbierania władzy rodzicielskiej opiera się na wiedzy uzyskanej poprzez emisję różnego rodzaju reportaży, wywiadów lub z artykułów w prasie (zwłaszcza „kolorowej”) czy też w internecie.

Najczęściej tego rodzaju przekazy są bardzo jednostronne i mają za zadanie szokować, wzbudzać sensację i współczucie (co docelowo ma zwiększyć oglądalność – poczytność). Nie przedstawia się całego szeregu zdarzeń, które miały miejsce wcześniej jak choćby wsparcie poprzez Ośrodki Pomocy Społecznej. Zadania tego urzędu nie ograniczają się tylko do wypłacania zasiłków. Zadaniem pracowników socjalnych jest również wspieranie w przezwyciężaniu trudnych sytuacji życiowych – pomoc w znalezieniu szkoły, pracy, doprowadzenie do życiowego usamodzielnienia się i zintegrowania ze środowiskiem. Przemilcza się w takich artykułach dotychczasowe zaniedbania w byciu rodzicem, niejednokrotne interwencje pracowników socjalnych, czasami policji, a przede wszystkim brak chęci do zmiany.

Zanim dziecko zostanie umieszczone w rodzinie zastępczej rodzice mają najczęściej ustanowionego asystenta rodziny, kuratora sądowego. Ich zadaniem jest pomagać, ukierunkowywać, podpowiadać jak opiekować się dziećmi, jak zarządzać domowym budżetem.

To co jest przedstawione w mediach, to taka ostateczna „terapia szokowa” dla rodziców. Jednak nawet wówczas nic jeszcze nie jest przesądzone. Owszem jest to tymczasowe rozstanie dziecka z rodzicami, ale mające na celu ich „naprawę”. W tym momencie to od ich determinacji i woli współpracy zależy czy i w jakim czasie odzyskają dziecko. Jest to okres, w którym mogą zerwać z nałogami, skończyć szkołę, znaleźć pracę, mieszkanie, „zerwać z toksycznym partnerem”. Muszą się wreszcie usamodzielnić, a nie czekać aż ktoś coś za nich zrobi lub coś im da.

Wielokrotnie pisałem o tym w opisach dzieci będących pod naszą opieką.

Rodzice cały czas mają możliwość spotykania się z dziećmi (a jednak jakoś rzadko z tego korzystają).



Podam przykład takiego artykułu, który znalazłem na stronie:
http://www.polskieradio.pl/130/2788/Artykul/1028226,Komu-mozna-odebrac-dzieci


„Według danych Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z powodu biedy odebrano rodzicom 771 dzieci. W Polsce zamiast pomagać ubogiej rodzinie, środki przeznacza się na rodziny zastępcze. Czy tak ma wyglądać polityka prorodzinna rządu?

Oficjalnym powodem, przywoływanym jako podstawa do odebrania dziecka ubogim rodzicom i przekazania go do rodziny zastępczej, jest przykładowo twierdzenie o brakach w umiejętnościach wychowawczych rodziców. Mimo że nie zaistniała żadna patologia, dziecko czuło się dobrze i było zadbane, to decyzja o odebraniu go rodzicom była nieodwołalna.

- Absolutnie nie powinny mieć miejsca sytuacje, gdy dzieci są odbierane z rodziny z powodu biedy. Problem polega na tym, że bieda stanowi jeden z elementów, który jest często wynikiem przykładowo nałogu, nieodpowiedzialności. Każde dziecko odebrane z rodziny to już za dużo – wyjaśniała w PR24 Iwona Guzowska, Komisja Polityki Społecznej i Rodziny.

- W naszej Fundacji spotykamy się z przypadkami rodzin, gdzie nie zaistniała żadna patologia, nie ma alkoholizmu, a jednak z powodu biedy odbierane są dzieci. Rodzinom trzeba pomagać, a nie je rozdzielać. Dlaczego rozrywa się więzi? Dlaczego urzędnicy patrzą tylko z litery prawa? Dlaczego dziecko traktuje się jak przedmiot? – mówił w PR24 Roland Szczepaniak, Fundacja Razem Lepiej.

Rzecznik Praw Dziecka Marek Michalak twierdzi, że dziecko najlepiej rozwija się we własnym środowisku biologicznym. O odbiorze dzieci można decydować dopiero w momencie zagrożenia ich życia lub zdrowia.

- Odbieranie dziecka to ostateczność. Niestety państwo nie wykazuje należytej troski o rodzinę biologiczną w sytuacji, gdy nie ma tam patologii społecznej. Decyzje odbioru dzieci są podejmowane zbyt pochopnie – oceniał w PR24 Roland Szczepaniak.

Urzędnicy odbierają dzieci rodzicom zwykle w wyniku braku kompetencji i niedouczenia. Priorytetem jest pozostanie dziecka z rodzicami. Decyzja urzędnika powinna być podyktowana zdrowym rozsądkiem i wywiadem społecznym, a nie zapisem prawnym i przesłankami statystycznymi.”

Sam nagłówek artykułu wprowadza w zdumienie. Jak to możliwe? Co za bezduszne Państwo, bezduszni urzędnicy? Ja jednak mam zawsze uśmiech na ustach, gdy słyszę komentarze na temat urzędników. Bo przecież kim oni są? Każdy w rodzinie ma jakiegoś urzędnika: brata, siostrę, tatę, mamę a może kogoś dalszego – kuzyna, szwagra. Ale pewnie mu się wydaje, że jest to akurat przykład „dobrego urzędnika”. Moim zdaniem urzędnik to taki sam fachowiec jak każdy inny (po prostu zna temat „od środka”).

Ale wracając do powyższego artykułu... Nawet nie wiadomo, czy te 771 dzieci odebrano w ciągu roku, w jakimś innym okresie, czy może w historii. Natomiast dowiadujemy się, że bieda to tylko jeden z elementów (o których napiszę za chwilę). Nie jest więc ona ani warunkiem koniecznym, ani wystarczającym do odebrania komuś dziecka. Dowiadujemy się też, że odebranie dzieci następuje dopiero w momencie zagrożenia ich życia lub zdrowia, co w mojej ocenie oznacza, że nie zależy od "widzimisię" urzędnika.

Jest też jeszcze zdanie drugiej strony, która twierdzi, że dzieci odbierane są zbyt pochopnie w wyniku niekompetencji i niedouczenia urzędników.

Z tym ostatnim stwierdzeniem pozwolę sobie popolemizować.

Na początek pewien cytat:

„Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.
Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.”

Nie jest to byle jaki fragment, ale pochodzący z Konstytucji RP.

Kto więc może „odebrać” dziecko rodzicom? Na dobrą sprawę tylko trzy podmioty: 

- Kurator (ale ten przecież zna rodziców już dłuższy czas i przecież został wyznaczony do pomocy i "wskazywania drogi"  – więc skoro występuje z wnioskiem o ograniczenie bądź odebranie prawa , to tak jakby to była również jego porażka). 

- Pracownik socjalny (ale tylko w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia) i musi w to wmieszać się policja – więc trudno posądzać go o jakąś wyjątkową złośliwość. 

- Policja podczas interwencji.

W każdym z powyższych przypadków tak czy inaczej decyzję wydaje sąd. Początkowo dziecko umieszczane jest w pogotowiu rodzinnym, rodzinie zastępczej długoterminowej, w domu dziecka albo innej placówce.

Rodzice dostają "czas" na "uporządkowanie swoich spraw", przynajmniej 3-4 miesiące. Jeżeli widać chęci (rodzice dążą do odzyskania dziecka czynnie a nie tylko "słowami"), sędziowie z reguły przychylają się do ich prośby - wyznaczając kolejne terminy rozpraw (dając tym samym więcej czasu na uporanie się z takim czy innym problemem).

A co może być powodem odebrania? Lapidarnie mówiąc: stan zagrożenia dobra dziecka.

- Przemoc fizyczna i psychiczna (niezależnie od przyczyny powstania), w tym molestowanie.
- Rażące zaniedbania w kwestii edukacji, żywienia, dbania o zdrowie.
- Brak umiejętności zapewnienia opieki, bezpieczeństwa i poczucia stabilizacji.
- Porzucenie dziecka.
- Choroba psychiczna rodziców, uniemożliwiająca prawidłową opiekę nad dzieckiem.
- Zmuszanie dziecka do pracy nieodpowiadającej jego zdrowiu.
- Nakłaniane dziecka do popełnienia przestępstwa lub prowadzenia niemoralnego trybu życia.
- Tolerowanie złego postępowania dziecka (pijaństwo, prostytucja, działalność przestępcza).

Jak widać sformułowania są dosyć luźne, więc trudno mówić o „zapisach prawnych i przesłankach statystycznych”. Oczywiście można mieć zastrzeżenia do interpretacji poszczególnych stwierdzeń przez osoby podejmujące decyzje (powiedzmy: urzędników). Dla jednego „brudne ręce” mogą być rażącym zaniedbaniem w kwestii dbania o zdrowie, dla innego dopiero nieudzielenie pierwszej pomocy po wypadku.

Jednak trzeba mieć świadomość tego, że do odebrania praw rodzicielskich potrzebne są opinie wielu podmiotów: Ośrodka Pomocy Społecznej, PCPR-u, Kuratora, psychologa, szkoły (przedszkola), dotychczasowej rodziny zastępczej i dopiero na tej podstawie decyzję podejmuje sąd. Nie doszukiwałbym się tutaj teorii spiskowych. W mojej ocenie rodzice biologiczni „sami sobie gotują ten los”.

Na koniec chciałbym też się odnieść do kwestii więzi między rodzicami a dziećmi, co według niektórych jest wystarczającą przesłanką, aby dziecko cały czas tkwiło w rodzinie biologicznej, mimo że ta nie potrafi przekazać właściwych wzorców a jej styl życia daleko odbiega od ogólnie przyjętych zasad.

Może kiedyś szerzej przedstawię ten temat. Na tą chwilę powiem tylko tyle, że dzieci które zostały nauczone nawiązywania więzi, nawiążą je również z nową rodziną zastępczą a w przyszłości będą potrafiły założyć rodzinę, w której będą panowały właściwe relacje pomiędzy jej członkami.

Przecież dzieci, które przebywają u nas przez kilka czy kilkanaście miesięcy, też nawiązują z nami więzi. Powiedziałbym nawet , że jest to jedno z podstawowych zadań, jakie sobie stawiamy za cel. Dzięki temu „przejście” do nowej rodziny nie jest dla nich traumą. Niestety więzi nawiązywane w wielu rodzinach, którym dzieci są odbierane – są często bardzo płytkie, co przekłada się na ich funkcjonowanie w dorosłym życiu. Niestety „bicie i picie” (jak napisała Majka) jest tylko jednym z wielu elementów, bo dorastającego człowieka można skrzywdzić na tysiące sposobów, a zagrożenie zdrowia to również zagrożenie zdrowia psychicznego (co często jest o wiele poważniejsze w skutkach).

I jeszcze jedno (jak zwykle nie mogę skończyć). Należy pamiętać, że przy poszukiwaniu rodziny zastępczej, w pierwszej kolejności bierze się pod uwagę rodzinę dziecka (dziadków, rodzeństwo, wujostwo). Niestety najczęściej w najbliższej rodzinie nie ma albo chętnego, albo takiego który spełnia warunki (np. o niekaralności) – to też o czymś świadczy.

P.S. Chciałbym jeszcze zwrócić uwagę na trzy różne pojęcia, ponieważ może niedokładnie to opisałem. Czym innym jest ograniczenie, zawieszenie i odebranie praw rodzicielskich. Tylko w sytuacji odebrania praw i skierowaniu dziecka do adopcji „szlaban się zamyka”. W pozostałych przypadkach cały czas sytuacja jest „odwracalna” i dziecko może wrócić do rodziców biologicznych. Jednak w praktyce, jeżeli dziecko dłuższy czas przebywa w opiece zastępczej, sąd zawsze kieruje się jego dobrem, biorąc pod uwagę silne więzi z nowymi rodzicami. Tak więc jeżeli rodzice biologiczni myślą o odzyskaniu dziecka, to nie mogą patrzyć w perspektywie kilku lat, ale maksymalnie kilkunastu miesięcy (i co najważniejsze utrzymywać kontakty).

Zdarzają się przypadki, gdy mama będąc w odwiedzinach wychodzi obrażona, bo dziecko krzyczy w jej obecności i ucieka do mamy zastępczej. Cóż, na bycie mamą trzeba sobie zasłużyć (na bycie tatą - też).