--- Czasami jest ciężko.

Trudno mi w ostatnim czasie sklecić sensownie choćby dwa zdania. Brak weny, brak czasu... a może to, że ostatnio chadzam spać przyzwoicie (przed północą), a przecież najlepiej myślę w nocy.

Spróbuję jednak dokonać pewnego rodzaju analizy psychologicznej samego siebie, w kontekście bycia rodzicem zastępczym.

Zdaję sobie sprawę z tego, że w którymś momencie dojdę do ściany, której nie będę w stanie pokonać. To jeszcze nie ten etap, chociaż być może tak to w przyszłości będzie wyglądało. Często się zastanawiam, co powoduje, że póki co, bycie rodzicem zastępczym daje mi radość, poczucie satysfakcji? Być może rację mają ci, którzy uważają, że trzeba mieć umysł psychopaty.

Na początek dodam też, że wczoraj byliśmy z Majką na warsztatach poświęconych więziom, przeznaczonych tylko dla pogotowi rodzinnych. Jest to może o tyle istotne, że kilka razy się do nich odniosę.

Większość ludzi, którzy poznają naszą rodzinę, największe trudności upatruje w konieczności rozstawania się z dziećmi przebywającymi z nami przez kilka, kilkanaście miesięcy, a czasami kilka lat. Najczęściej jest to stwierdzenie typu: „podziwiam waszą pracę, ale ja bym tak nie mogła, jestem zbyt uczuciowa”. Przyzwyczaiłem się już do tego, że niechcący i wcale nie w złej wierze, ktoś mówi mi, że jestem zwykłą zimną kanalią. Bo w końcu dla mnie, faktycznie rozstania są stosunkowo łatwe. Podchodzę jednak do tego tak, jak do własnych dzieci. Ostatecznie spędzają one z rodzicem tylko jedną trzecią jego życia (czasami jeszcze mniej). Dzieci nie są dla rodziców, to rodzice są dla nich. W pewnym momencie trzeba pozwolić im odejść i żyć własnym życiem, bo we wzorcowym modelu rodziny, one tego właśnie chcą. Wczoraj się dowiedziałem, że przywiązanie powinno być terminem dotyczącym tylko dzieci, ponieważ jego celem jest zapewnienie sobie poczucia bezpieczeństwa. Więzi między rodzicem a dzieckiem powinny więc polegać na umożliwieniu przywiązania się dziecka do rodzica, natomiast rodzice powinni mieć tylko potrzeby opiekuńcze. Niestety w rodzinach dysfunkcyjnych często jest odwrotnie. To rodzic szuka poczucia bezpieczeństwa w dziecku, które siłą rzeczy, takiego ciężaru nie jest w stanie udźwignąć. Rodzicielstwo zastępcze (zwłaszcza w wersji pogotowia rodzinnego) jest dla mnie prostym przełożeniem zasad z rodziny biologicznej, tyle tylko, że wszystko odbywa się dużo szybciej. Tak więc nie było dla mnie trudnym, pożegnanie Smerfetki (która mieszkała z nami od urodzenia, przez ponad dwa lata). Problemem stało się to, że wszelkie kontakty z rodziną adopcyjną dziewczynki zostały zerwane. Nie dostajemy żadnego zdjęcia, żadnej informacji, nawet odpowiedzi na życzenia świąteczne. Być może zostaniemy wykreśleni z jej historii... być może z tej historii zostaną również wykreśleni jej rodzice biologiczni.

Niestety istnieje duży stopień prawdopodobieństwa, że to kiedyś wróci. Rodzice adopcyjni nigdy nie będą mieli statusu rodziców biologicznych. Czy tego chcą czy nie, czy to zaakceptują czy nie, dziecko adopcyjne ma swoją historię. Niedawno zadzwoniła do nas mama Iskierki. Dziewczynka ma już cztery lata (a może tylko cztery) i zadaje mnóstwo pytań związanych ze swoją historią, ze swoimi korzeniami. Iskierka zanim do nas przyszła, przebywała w innym pogotowiu rodzinnym. Teraz interesuje się tym, kim była ta rodzina. Wcale bym się nie zdziwił, gdyby zaproponowała swoim rodzicom odwiedziny w tym pogotowiu. Mógłbym położyć na szali duże pieniądze, obstawiając że ani rodzice, ani pierwsza rodzina zastępcza, nie mieliby nic przeciw takiemu rozwiązaniu.

Wrócę jednak jeszcze na chwilę do przypadku Smerfetki. Wczorajsze warsztaty były zorganizowane przez Ośrodek Adopcyjny, poprzez który odchodzi od nas zdecydowana większość dzieci. Mogliśmy więc podzielić się własnymi doświadczeniami dotyczącymi relacji z tym ośrodkiem. Podobno prowadzący szkolenia dla rodziców adopcyjnych sugerują rodzicom, aby pierwsze spotkanie dziecka z jego byłą rodziną zastępczą nie następowało prędzej niż po upływie sześciu miesięcy. Spojrzałem więc wczoraj na rodziców Smerfetki nieco inaczej. Dla nich przekaz był jasny... kontakty z nami trzeba ograniczyć, a najlepiej uciąć. Rodzice adopcyjni są bardzo różni. Jedni są pewni siebie, inni zmagają się z własną traumą związaną z niemożnością posiadania dziecka. Niezależnie od tego, niewielu z nich czuje potrzebę mówienia na ten temat. Do tego, dzieci też mają rozmaite deficyty, co powoduje kolejne obciążenie psychiki. Kiedyś nie zdawałem sobie z tego sprawy. W tej chwili, z każdym miesiącem coraz bardziej wsiąkam w tematykę adopcji i rodzicielstwa zastępczego i zastanawiam się, jak niewielką świadomość miałem kończąc kurs i uzyskując kwalifikację.

Zapewne podobnie jest w przypadku rodziców adopcyjnych po ukończeniu szkolenia. Komu mają zawierzyć? Ja pewnie też bardziej zaufałbym osobie szkolącej, niż rodzinie zastępczej. Tli się we mnie jeszcze jakaś iskierka nadziei, że jednak coś zostało przeinaczone, że może rodzice adopcyjni nie tak interpretują przekazywaną wiedzę, że może coś należy powiedzieć wprost. Za kilka dni pojawią się u nas rodzice adopcyjni dla Sasetki i Marudy. Na pierwszym spotkaniu zawsze jest również przedstawiciel ośrodka (najczęściej psycholog), więc nie omieszkam poruszyć tego tematu. W każdym razie osoba prowadząca warsztaty, była kolejną, która potwierdziła potrzebę odbycia kilku odwiedzin dziecka (w krótkim czasie po odejściu do rodziny adopcyjnej) w jego nowym domu.

Wspomnę też krótko, co w naszym ośrodku jest najczęstszą przyczyną braku uzyskania kwalifikacji do pozostania rodziną adopcyjną. Wprawdzie informacje te nie są nigdzie publikowane, to raczej nie stanowią tajemnicy, ponieważ ta wiedza raczej nie przyda się rodzicom, którzy chcieliby zafałszować swoje prawdziwe motywacje. Najwyżej może im pomóc w podjęciu pierwszego kroku... chociaż może bardziej w rezygnacji z tego kroku.

Najtrudniejsze są przypadki, gdy jeden z małżonków jest przekonany do adopcji i bardzo chce, a drugi decyduje się na ten czyn z miłości. Nie do dziecka, ale do żony lub męża.

Próbując dokonać oceny samego siebie, dochodzę do wniosku, że gdybym kilka, czy kilkanaście lat temu, podjął decyzję o adopcji, to najprawdopodobniej bym ją uzyskał. W tej chwili... raczej nie. Moje przekonania strasznie ewoluują. Czuję się niemal jak nastolatek, w którym buzują hormony. W tej chwili, do granic możliwości „ciągnąłbym” in-vitro (za każde pieniądze). Adopcja? Dziecko jak najmłodsze. Najlepiej noworodek, nawet ryzykując dość duże ryzyko zaburzeń, czy też fakt, że istnieje możliwość zmiany decyzji przez mamę w ciągu 6 tygodni.

Bo czy adoptując dziecko starsze można być czegokolwiek pewnym?

Sasetka i Maruda od jakiegoś czasu są wolni prawnie. Sprawa wydawała się prosta. Rodzice zostali pozbawieni praw rodzicielskich. Mama stwierdziła, że jest zbyt młoda i jeszcze nie dorosła do bycia matką, zamieszkała ze swoją mamą, poznała nowego chłopaka. Tata wprawdzie cały czas deklarował chęć walki o dzieci, to jednak wszystko kończyło się tylko na słowach (a przecież wystarczyło odwołać się od wyroku). Cała potrzebna dokumentacja znalazła się w ośrodku adopcyjnym. Rozpoczęliśmy rozmowy ze starszą Sasetką (bo Maruda jeszcze niewiele rozumie) na temat nowej mamy i taty. Być może zbyt wcześnie, chociaż wykorzystaliśmy rozmowę z Kapslem dotyczącą dzieci odchodzących z naszej rodziny zastępczej. W tej chwili, Sasetka prawie codziennie wraca do tematu nowej mamy. Jej tata w przeciągu prawie roku, odwiedził ją tylko raz. Natomiast często dzwoni. Rozmowa nie trwa zbyt długo, bo żadna ze stron nie za bardzo wie, o czym chciałaby porozmawiać.

Niestety niedawno mama wróciła do taty, zaszła w kolejną ciążę (podobno z nim) i teraz razem deklarują chęć odzyskania starszego rodzeństwa. W moim umyśle pojawił się bardzo duży konflikt lojalnościowy. Nie da się być uczciwym wobec wszystkich.

Rodzice biologiczni w zasadzie interesują mnie najmniej. W końcu nie odbiera się praw rodzicielskich z byle powodu. Nie przywykłem jednak do okłamywania kogokolwiek. Nawet pomijanie pewnych faktów, budzi we mnie pewien sprzeciw. Wszyscy zalecają nam zaprzestanie jakichkolwiek kontaktów z rodzicami biologicznymi pod byle jakim pretekstem.

Ostatnio miała miejsce rozmowa telefoniczna Sasetki z tatą:

• Ty jesteś stary.
• Tak, ja jestem twój stary.

W końcu ojciec się zorientuje, że ani matka nie jest jej starą, ani on jej starym, tylko chodzi o nową mamę i nowego tatę... zwłaszcza gdy rozpoczną się spotkania z rodzicami adopcyjnymi. Niestety to może uaktywnić rodziców biologicznych i mogą złożyć wniosek o przywrócenie praw rodzicielskich.

Co mówić rodzicom adopcyjnym? Uczciwość nakazuje, aby poinformować ich o planach rodziców biologicznych. Niestety złożenie wniosku o przywrócenie praw rodzicielskich (nawet gdyby było już powierzenie pieczy i dzieci mieszkałyby z nowymi rodzicami), spowoduje że wszystko zostanie zawieszone w próżni. Dzieci wprawdzie nadal będą mieszkać z przyszłymi rodzicami adopcyjnymi, ale rozpocznie się procedura związana z rozpatrzeniem wniosku rodziców biologicznych. To może trwać miesiącami, a nawet latami. Czy rodzice adopcyjni są na to gotowi emocjonalnie?

Chodzi mi po głowie pewien plan.

Utniemy wszelkie kontakty dzieci z tatą. Tutaj chyba nie trzeba wymyślać czegoś nadzwyczajnego. Wystarczy powiedzieć, że zmieniły się przepisy i musi złożyć do sądu wniosek o uregulowanie widzeń. Myślę, że to łyknie.

Sam nie za bardzo wie jak to zrobić, więc wystąpi z wnioskiem o przyznanie asystenta rodziny. To też możemy w jakiejś mierze opóźnić. Rodziców adopcyjnych o niczym nie informujemy, żeby ich nie denerwować.

Wykorzystujemy dobre układy z sądem rodzinnym, aby maksymalnie przyspieszyć rozprawę o przysposobienie.

Plan doskonały?

Pytanie tylko, co na to dzieci. One kiedyś dorosną i zapytają, jakim prawem wymyśliłem taki plan. Najciekawsze jest to, że gdybym zaczął wspierać rodziców biologicznych i dzieci by do nich wróciły, to pewnie większych dylematów by nie miały. Żyłyby na zasiłkach, jak ich rodzice, bez marzeń, ambicji, planów na przyszłość.

Dobrze, że to Majka podejmuje ostateczną decyzję.

Kolejną będzie musiała podjąć w przypadku Kapsla. Ostatnio rozmawialiśmy z Jowitą (naszą koordynatorką z PCPR-u) na temat umieszczenia go w Domu Pomocy Społecznej.

Ja wręcz zasugerowałem, czy warto na siłę poszukiwać rodziny zastępczej? Przecież chłopiec może ją skrzywdzić.

Zdaję sobie sprawę z tego, że mogło to mieć niewłaściwy wydźwięk. Ostatecznie to, że chłopak przerósł mnie (a nawet Majkę), nie oznacza, że nie istnieje rodzina, która potrafiłaby z nim świetnie funkcjonować. Uważam jednak, że musiałby to być ktoś, kto miał już kontakt z takimi dziećmi. Musiałby to być ktoś, kto zaakceptuje fakt, że chłopiec być może za dziesięć lat, nadal nie będzie znał dni tygodnia, albo miesięcy, czy pór roku. Ktoś, kto zaakceptuje możliwość, że chłopak w wieku 18 lat spakuje swój plecak i przeprowadzi się do mamy. Nie mam pojęcia jak Kapsel postrzega swoją mamę, ale tam jest zawsze jedzenie, które jest lekiem na wszystko, również dla dwumiesięcznej siostry chłopca. Powoli zaczyna do mnie docierać teoria, że jedzenie może być mamą.

Wszyscy uważają, że Kapsel nie powinien wrócić do mamy. Nawet na wczorajszych warsztatach, które przecież dotyczyły więzi, powrót do mamy jawił się jako coś, co nie powinno się zrealizować. W tej chwili Kapsel ma 8 lat, a funkcjonuje jak czterolatek. Przyjdzie jednak taki moment, gdy emocjonalnie stanie się 15-latkiem. Wówczas może być zagrożeniem przede wszystkim dla swojej siostry, ale również dla mamy i samego siebie.

Inna sprawa, że gdy oddamy go do DPS-u, to jego mama z pewnością się na nas obrazi. Ona nadal uważa, że chłopiec jest zupełnie normalny i powinien chodzić do zwyczajnej szkoły. Myślę też, że nas przerosło upośledzenie chłopca, a dokładniej to, że jest on z pogranicza – pewnego rodzaju koktajl głupoty i mądrości. Gdyby się spokojnie zastanowić, to chłopiec nie jest aż taki zły. Potrafi być posłuszny, tyle że co chwilę trzeba mu przypominać, jak ma się zachowywać. Do wścibstwa też pewnie można się przyzwyczaić. Ostatnio znalazł w łazience dwa pająki. Inne dziecko pewnie by je rozdeptało. Kapsel zaczął je chronić. Zamykał drzwi, żeby miały ciepło i nikomu nie pozwalał się do nich zbliżyć. Jestem przekonany, że w Domu Pomocy Społecznej, byłby wspaniałym pomocnikiem i opiekunem młodszych i słabszych. Mógłby też bez ograniczeń spotykać się z mamą. Niestety, chociaż rozumowo to ogarniam, to jednak sam fakt oddania dziecka do DPS-u, trochę mnie przeraża. Nie potrafię sobie wyobrazić dnia, w którym będziemy musieli go odwieźć do placówki. Tym bardziej, że chłopcu chyba podoba się mieszkanie z nami. Ostatnio w przedszkolu dzieci opowiadały kim chciałyby być w przyszłości. Jeden chciał być strażakiem, inny lekarzem, kolejny policjantem. A Kapsel? Byłem przekonany, że powiedział iż chce zostać koparką. Widocznie jakiś czas temu zmienił zdanie. Teraz chce zostać Ciocią Majką.

Opiszę jeszcze dwumiesięczną Plotkę. Sprawa wydawała się prosta. Niestety mama (mimo swojego upośledzenia w stopniu umiarkowanym) została już widocznie przez kogoś odpowiednio poinstruowana. Zdaje sobie sprawę z tego, że sąd najprawdopodobniej odbierze jej prawa rodzicielskie. Jednak już teraz zaznacza, że natychmiast odwoła się od wyroku, a jeżeli to nie pomoże, to pójdzie do mediów. Istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że Plotka będzie kolejną Smerfetką. A przecież jej mama, przez cały czas bycia w ciąży, była pod opieką Pomocy Społecznej. Wszyscy od dawna wiedzą, że nie ma możliwości, aby Plotka z nią zamieszkała. Prawo chroni rodziców biologicznych, dając im szansę aby się naprawili. Zastanawiam się, dlaczego to samo prawo nie chroni dziecka, dając mu szansę na normalne życie.

Mama Plotki już doskonale wie, czego oczekuje od niej system. Nawet posługuje się pewną specyficzną terminologią. Ostatnio do nas zadzwoniła, że ma nowego partnera, który akceptuje jej córkę, i niedługo wyprowadzi się od mamy. Zwyczajna dwudziestoletnia dziewczyna powiedziałaby, że poznała chłopaka.

Problem w mojej ocenie polega na tym, że ten system określa pewne warunki konieczne, które muszą zostać spełnione i które w jakiś wymierny sposób da się zbadać (praca, mieszkanie). Jak jednak sprawdzić, czy mama zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa w sensie emocjonalnym?

Majka na ostatnim zespole próbowała wytłumaczyć mamie, że miłość do dziecka, to niekoniecznie walka o jego odzyskanie. Czasami trzeba pozwolić mu odejść, aby stało się szczęśliwym człowiekiem. Nic nie dotarło. Jej wnioskiem końcowym było stwierdzenie: „będę walczyć”. Dowiozłem na to spotkanie dziewczynkę, aby mama mogła się z nią spotkać. W planach była godzina wspólnego pobytu. Spotkanie zostało zakończone po 15 minutach. Nie polała się ani jedna łza. Dla mamy najważniejsze było robienie zdjęć. Zupełnie zapominała, że dziewczynka nie trzyma jeszcze sama głowy, więc wokół niej stało troje osób, które tej głowy pilnowało. Na koniec stwierdziła, że Plotka chyba nie ma najlepiej w naszej rodzinie, bo ma zbyt duże rajstopy. Dobrze, że ubrałem dziewczynkę w rzeczy wcześniej przygotowane przez Majkę, bo gdybym sam wszystko wybierał z szafy, to dopiero by było.

Ostatnio po kąpieli założyłem Sasetce piżamkę i skarpetki. Przyjrzała im się przez dłuższą chwilę, po czym ze zdziwieniem stwierdziła: „obydwie takie same?”. A jednak wydaje mi się, że na obecnym etapie jestem dla niej najważniejszą osobą.

Piszę dzisiaj o trudnościach. Dotychczas skupiłem się tylko na problemach natury emocjonalnej. Wypada też wspomnieć o sprawach typowo fizycznych.

Maruda i Sasetka są pierwszymi naszymi „dziećmi wędrującymi”. Wychodzą w nocy ze swoich łóżeczek (Maruda sam jeszcze nie potrafi wyjść, więc krzyczy aby go wyciągnąć) i przychodzą do mojego łóżka. Umówiłem się z Sasetką, że może przyjść do mnie dopiero wówczas, gdy będzie jasno za oknem. Zmieniło się tylko tyle, że klepie mnie w środku nocy w ramię i zadaje pytanie: „wujek, jest już jasno?”. Czasami zdarza się to dwa, a nawet trzy razy w ciągu jednej nocy.

Czekam więc z niecierpliwością na rodziców adopcyjnych. Niech ich (tych rodziców) dzieci uszczęśliwiają swoją czułością. A mają w tym względzie ogromne potrzeby. Nad ranem czuję się jak orzełek ze złotówki, z przyklejonymi do obu ramion dziećmi. Do tego jestem symetrycznie podzielony na dwie strefy wpływów. Biada temu, który zarzuci mi rękę na szyję, przechodząc oś symetrii. Wszystko to powoduje, że mam „bezsenne noce, senne dnie”. Ostatnio, do Jeleniej Góry udało mi się dojechać na dwóch red-bullach... aby nie zasnąć. Trasy do stu kilometrów pokonuję na jednej puszcze.

Oczywiście trochę żartuję, jednak w takich przypadkach zastanawiam się nad pogotowiami rodzinnymi, które mają pod opieką czasami nawet dziesiątkę dzieci. Z jednej strony podziwiam takie rodziny (że dają radę), ale z drugiej zastanawiam się jak nad wszystkim panują (zwłaszcza w godzinach nocnych). Podejrzewam, że gdybym zostawił Sasetkę z Marudą w osobnym pokoju i do nich nie zaglądał, to w pewnym momencie doszliby do wniosku, że nie ma sensu krzyczeć i trzeba liczyć tylko na siebie. Ale czy o to chodzi?