DZIEWCZYNKA Z ZAPAŁKAMI

… czyli kolejna odsłona historii Kapsla.

W zasadzie to już czas najwyższy, abym napisał coś na temat Sasetki, dziewczynki którą do tej pory tylko wspominałem (mimo że mieszka z nami już ponad pół roku). Zostawię sobie jednak jej opis na przyszły rok. Ten zakończę historią smutną … właśnie Kapsla. Wiele już o nim pisałem. Niestety los nie jest mu przychylny, a dla nas (jako rodziny zastępczej) będzie to najprawdopodobniej pierwsza porażka. Nie dlatego, że chłopak ma zaburzenia, ani dlatego że nie potrafimy sobie z nim poradzić, ale dlatego że przypuszczalnie nie uda nam się znaleźć dla niego odpowiedniej rodziny. A może dlatego, że już nie chcemy szukać dla niego rodziny?

Chłopiec mniej więcej rok temu został skierowany do adopcji. Odebranie praw rodzicielskich jego mamie, teoretycznie otwierało przed nim drogę ku lepszej przyszłości. Tak przynajmniej uważał sąd. Nam początkowo wydawało się, że ta decyzja była zbyt pochopna. Od tego czasu minęło już sporo miesięcy, w których niewiele się działo. Wszelkie procedury adopcyjne trwały i trwały, chociaż w przypadku małych dzieci wszystko już dawno byłoby domknięte. Kapsel ma siedem lat i ma stwierdzone upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim. Kimś takim nie interesują się rodziny adopcyjne. Czekaliśmy na moment, gdy chłopiec znajdzie się w bazie adopcji zagranicznych. Była to dla niego jedyna szansa. W przypadku niepowodzenia takiej opcji, rozpoczęłyby się poszukiwania rodziców zastępczych, którzy zdecydowaliby się poprowadzić go do dorosłości. Nawet znalazła się taka rodzina, z którą wstępnie umówiliśmy się na bliżej nieokreślony termin.

Mieli poznać chłopca, przyjść w odwiedziny jako nasi znajomi. Pod tym względem, rodzice zastępczy mają przewagę nad adopcyjnymi. Nie muszą podejmować decyzji na podstawie informacji zawartych w dokumentacji dziecka, która często jest bardzo mizerna. Jednak cały czas czekaliśmy. Ośrodek adopcyjny był proszony o przekazywanie do centrali kolejnych informacji (między innymi dotyczących hipotetycznych problemów związanych z nieznajomością obcego języka).

Stała się jednak rzecz, której na dobrą sprawę nikt się nie spodziewał. Mama biologiczna Kapsla złożyła do sądu wniosek o przywrócenie praw rodzicielskich.

W tym momencie wszystko stanęło w miejscu. Nikt nie szuka już rodziny adopcyjnej ani zastępczej. Ta druga teoretycznie mogłaby się zaopiekować chłopcem, ale mało jest takich rodziców, którzy są gotowi na życie w cieniu rodziny biologicznej, która ma dużą szansę na powrót dziecka. A mama Kapsla taką szansę ma.

W związku z zaistniałą sytuacją, podjęliśmy decyzję o zapisaniu Kapsla do szkoły specjalnej. Jeżeli znajdzie się miejsce, to nawet w trakcie roku szkolnego. Wcześniej zdecydowaliśmy o pozostawieniu go na kolejny rok w przedszkolu. Teoretycznie można powiedzieć, że to taki „kibel” w przedszkolu, chociaż pewnie nikt nie zwrócił na to większej uwagi. Powtarzanie klasy w szkole jest już dla dziecka większym obciążeniem (choćby dlatego, że nagle znajduje się w zupełnie obcej sobie grupie dzieci). Kapsel cały czas przebywa ze znajomymi. Nie ma znaczenia, że niektórzy są od niego młodsi o trzy lata. Nikt tego nie zauważa.

Wiele osób namawiało nas do zapisania chłopca do normalnej szkoły. Orzeczenie o niepełnosprawności umysłowej, umożliwiałoby przyznanie Kapslowi nauczyciela wspomagającego, który siedziałby z nim w ławce na każdej lekcji, tłumaczył co mówi nauczyciel i pomagał rozwiązywać zadania. Problem polega jednak na tym, że takiego nauczyciela może nie być. Sytuacja wygląda podobnie jak z rodzinami zastępczymi. Teoretycznie dziecko do dziesiątego roku życia nie powinno znaleźć się w domu dziecka. Powinno trafić do rodziny, której często zwyczajnie nie ma.

Jednak nawet gdyby taki nauczyciel był dla Kapsla dostępny, to w czym mógłby mu pomóc. Kapsel nie potrafi ani odczytać, ani narysować żadnej literki, albo cyferki. I nie potrafi się tego nauczyć. Niedawno próbowałem go nauczyć rysowania cyfry 7. Niby umie narysować jedynkę (chociaż wygląda ona jak laska Mojżesza). Pochylenie nóżki w lewą stronę zwyczajnie go przerasta. Czteroletnia Sasetka nauczyła się rysowania siódemki w kilka minut. Kapsel nie potrafi tego zrozumieć. Do dzisiaj nie umie policzyć do dziesięciu. Niby liczy, jest to jednak pewnego rodzaju wierszyk (biały), którego nauczył się na pamięć. Gdy ma policzyć konkretne rzeczy – kredki, kury, samochody … gubi się.

Majka jest niepoprawną optymistką. Uczy go układać puzzle, łączyć w zbiory. Próbuje nauczyć go czegokolwiek … wbrew zaleceniom psychologów, według których my powinniśmy skupić się tylko na opiece i dawaniu miłości.

Być może powinniśmy traktować siedmioletniego Kapsla jak dwulatka. Nic nie wymagać, przytulać i tyle. Jednak taki minimalizm nieco nas przerasta.

Gdy pytam chłopca co nie pasuje w zdaniu: zielone, zimne, różowe, niebieskie? Odpowiada: Królik? Nie. Róża?

Gdy biega wokół kominka z wózkiem dla lalek, tratując wszystko po drodze, na moją uwagę odpowiada: „mam podać długopis?”

Pierwszym wrażeniem może być to, że Kapsel jest nieco przygłuchy. Pewnie wybierzemy się z nim do laryngologa, chociaż kilka miesięcy temu zostało stwierdzone, że nic mu nie dolega i zapewne wszystko wróci do normy po wycięciu migdałków. Jak widać, nie wróciło.

Kapsel z ogromnym zaciekawieniem ogląda bajki w telewizji. Czasami dźwięk jest ustawiony na bardzo niskim poziomie, że ja również mam kłopoty z dosłyszeniem niektórych zdań. Kapslowi to nie przeszkadza. Zastanawiam się, czy może jednak słyszy dobrze, czy wystarczają mu same obrazy? Gdyby chłopiec potrafił opowiedzieć, o czym była bajka, to może łatwiej byłoby nam postawić przynajmniej wstępną diagnozę.

Chociaż nie jest tak, że Kapsel jest kompletnym idiotą. Gdy ktoś przy nim jest i odpowiednio go motywuje, to potrafi rozwiązać proste zadania (z książeczek dla czterolatka), a nawet ułożyć sześćdziesięciolelementowe puzzle. Niestety pamięć chłopca przypomina dyskietkę sprzed dwudziestu lat. Jest tak mało pojemna, że aby coś nowego w niej zapisać, trzeba najpierw coś z niej usunąć. Gdy z wielkim trudem udało mu się pojąć, że dwie kury i dwie kury, to razem cztery kury … zapomniał ile ma lat.

Dużym problemem jest to, że nie potrafi zapanować nad swoimi emocjami. Bardzo lubi rozwiązywać różne zadania, testy. Dlatego chętnie współpracuje z psychologiem, który ma określić jego umiejętności. Jest pytanie – jest odpowiedź. Nie ważne, czy dobra, czy zła… pojawia się kolejne pytanie i tak dalej. Chłopiec jest zadowolony, wydaje mu się, że skoro nie jest poprawiany, to wszelkie odpowiedzi są prawidłowe.

Gorzej, gdy chodzi o sytuację, kiedy ktoś chce go czegoś nauczyć. Nigdy nie wiadomo, które zdanie „spróbuj jeszcze raz” spowoduje wybuch szału. Potrafi wówczas rzucać krzesłami, kopać w drzwi, walić głową w ścianę. Krzyczy wtedy - „mamo, gdzie jesteś!”. Zachowuje się w ten sposób zarówno w domu jak też w przedszkolu. Panie przedszkolanki chyba czekają, aż wreszcie odejdzie. Nie mają wielu narzędzi, aby go uspokoić. Najczęściej tłumaczą i czekają, aż mu przejdzie. Ja w takich przypadkach łapię go „za szmaty”, stawiam do pionu i patrzę prosto w oczy. Nie wiem, czy takie moje zachowanie można podciągnąć pod temat określany jako „dyscyplina z sercem”. Pewnie nie. Majka mówi, że w takich momentach, widzi w moich oczach taki poziom agresji, jakiego nie widziała przez poprzednich trzydzieści lat. Zadaje mi pytanie „czemu to ma służyć?” i „czym to się różni od uderzenia?”. Być może faktycznie niczym, przynajmniej w rozumieniu, albo bardziej odczuciu ze strony Kapsla. W danej chwili przynosi to pożądany skutek... ale co dalej? Niestety na jakimś etapie życia, chłopak może stwierdzić, że nie ustępuje sprawnością i siłą fizyczną.

Niedawno odwoziłem do naszego magazynu kilka niepotrzebnych w danym momencie rzeczy – jakieś wózki, wanienki, rowerki. Podjechałem jak zawsze pod dom (magazyn mamy w bloku mieszkalnym). Wyszedł jakiś taki „inteligent”, który kazał mi się wynosić na parking. Tłumaczenia nic nie pomagały. Mężczyzna wyraźnie dążył do konfrontacji siłowej. Pewnie jeszcze kilka lat temu bym mu nie podarował (zwłaszcza, że nie wyglądał na mistrza sztuk walki). Rozmowa była na poziomie dyskusji z Kapslem, tyle tylko, że ten drugi używa słów: słucham, proszę, przepraszam. No ale jakim problemem jest nauczenie się zwrotów typu: „kurwa, spierdalaj”. Odpuściłem … pomyślałem, że może jest to Kapsel za kilkadziesiąt lat. No i szkoda mi było samochodu.

Jednak Kapslowi raczej mało kto odpuści, zwłaszcza gdyby poszedł do normalnej szkoły. Najprawdopodobniej jednak byłby wystawiany jako pierwszy do „odstrzału”, przy wszelkiego rodzaju rozróbach.

Za to szkoły specjalne nie wyglądają już tak jak kiedyś. Klasy są kilkuosobowe, a zajęcia dostosowane do poziomu uczniów.

Ważna jest też możliwość przyuczenia do zawodu po takiej szkole. Gdyby chłopiec jakimś cudem ukończył normalną podstawówkę (przepychany z klasy do klasy), to zostanie z niczym. Na ukończenie szkoły zawodowej, a tym bardziej technikum, raczej nie będzie go stać.

Właśnie zabraliśmy się do wyrobienia Kapslowi zaświadczenia o niepełnosprawności, co jest niezbędne do zapisania dziecka do szkoły specjalnej. Zrobiliśmy to po raz drugi w naszej historii. Pierwszy raz było to konieczne do umieszczenia dziewczynki w domu pomocy społecznej.

Czasami się zastanawiam, czy dobrze postępujemy, wzbraniając się przed uzyskaniem orzeczenia o niepełnosprawności. Dla dziecka jest to „łatka”, która najczęściej powoduje, że rodzice adopcyjni taką kandydaturę odrzucają bez wgłębiania się w szczegóły.

Kierujemy się jedną zasadą – maksimum diagnoz, opinii specjalistów, a jeszcze więcej opisów zachowań i umiejętności dziecka, minimum „łatek”. Wszystko to w imię tak zwanego „dobra dziecka”. Chociaż co z dobrem rodzica?

Ja, Kapsla w pewnym sensie już sobie odpuściłem. Jak ma ochotę, to robię z nim coś, dopóki mu się nie znudzi. Nie lubię, gdy rzuca krzesłami po pokoju. Majka cały czas walczy. Chociaż ona tak musi… musi działać, musi być skuteczna (co zresztą wypominają jej psychologowie).

Są dzieci niepełnosprawne umysłowo (których stan jest oczywisty), są takie, które wymagają dużo pracy, ale są wyzwaniem dla rodziców i dają nadzieję na poprawę sytuacji. Kapsel jest chyba jakimś ogniwem pośrednim.

Najsmutniejsze jest to, że Kapsel w wieku roku, czy nawet dwóch lat byłby wspaniałym dzieckiem adopcyjnym. Często się zastanawiam, czy można było wówczas zrobić coś, co spowodowałoby, że chłopiec byłby dzisiaj zupełnie innym człowiekiem. Być może nic. Być może rodzice, którzy by go wówczas adoptowali, nie byliby w stanie zaakceptować dalszego ciągu zdarzeń.

Czy jest możliwe, że chłopak ma FAS? W zasadzie, czemu nie? Od ponad roku prawie nie urósł, chociaż apetyt ma niczego sobie. Co tak naprawdę wiemy o mamie chłopca?

W tej chwili istnieją dwie możliwości, albo powrót do mamy, albo pozostanie z nami jeszcze przez jakiś czas i … dom dziecka.

Pierwsza z opcji jest moim zdaniem tym lepszym złem. W takiej perspektywie, przynajmniej szkoła specjalna będzie dla chłopca dobrem. Gmina musi zadbać, aby go tam dowieźć i przywieźć z powrotem. Zajęcia, które teraz realizujemy dodatkowo (o które mama pewnie by nie zadbała), będzie miał w pakiecie.

Pozostaje tylko pytanie o życie rodzinne. Mama zmienia partnerów jak rękawiczki. Kapsel słyszał już, że będzie miał nowego tatusia. Ostatnio dowiedział się, że będzie miał braciszka, ale już nie tego tatusia, bo tatuś jest już zupełnie inny (i nie od tego braciszka). A miało być tak pięknie: „tylko ja i Kapsel” - tak mówiła mama kilkanaście miesięcy temu.

Myśleliśmy też, że być może dom dziecka będzie lepszym rozwiązaniem. Chłopiec będzie miał zabezpieczenie, dostęp do niezbędnych usług medycznych i bezproblemowe kontakty z mamą.

Czasami się zastanawiam, czym jest dla niego mama. Konkretną osobą, czy być może jakimś synonimem bezpieczeństwa. Gdy jest mu źle, to woła na pomoc mamę. Gdy jest z nią, to nic się nie dzieje. Ostatnio spędzili razem dwa dni świąt. Przy pożegnaniu płakał, chociaż może dlatego, że płakała mama. Gdy wsiadł do samochodu, to jakby do innego wymiaru. Kapsel żyje w dwóch alternatywnych światach, które się nie przenikają. Przeskakując z jednego do drugiego, zapomina o tym pierwszym. Chociaż może tylko tak mi się wydaje. Po ostatnim pobycie u mamy, przez dwa dni był idealny. Trzeciego zrobił awanturę w przedszkolu. Pluł na dzieci, kopał w drzwi, uderzał głową w ścianę. Taka bomba z opóźnionym zapłonem? Może.

Teoretycznie istnieje jeszcze szansa na znalezienia chłopcu rodziny. Przecież sąd może negatywnie ustosunkować się do wniosku mamy o przywrócenie praw rodzicielskich.

Nie wiem tylko, czy potrafię jeszcze mówić o Kapslu, jak o chłopcu z potencjałem.

Niedługo będą przychodzić do nas na praktyki rodziny kończące szkolenia dla rodziców zastępczych. Często są to rodzice bardzo ambitni, z ogromnymi planami i chęcią pomocy jakiemuś pokrzywdzonemu przez los dziecku. Być może po przeczytaniu dziesiątek stron opisów zachowań Kapsla, stwierdzą że ta historia ich nie przeraża.

Kiedyś powiedziałbym „dacie radę” … a teraz „do zobaczenia na grupie wsparcia”.

Szukałem niedawno informacji o domach dziecka. Wiadomości bardziej od strony pracujących tam osób i przebywających dzieci. Moją uwagę zwróciła ta wypowiedź:

https://www.youtube.com/watch?v=Gy3UN3qTr-8

Czy Kapsel jest gotowy na zamieszkanie w takim środowisku? Wątpię.

Chciałbym, aby nie skończył jak tytułowa dziewczynka z zapałkami. Obawiam się jednak, że swoje zapałki zaczął już odpalać.