--- Pomoc społeczna.

Pod postem sprzed dwóch tygodni, pojawił się ostatnio bardzo ciekawy komentarz, który sprawił, że odkryłem coś, z czym na dobrą sprawę mam do czynienia od kilku lat, a okazuje się, że moja wiedza w tym temacie jest bardzo mizerna.

Przytoczę ten komentarz w całości:

Anonimowy11 października 2016 13:31

Pozwolę sobie wtrącić merytoryczną uwagę wobec drobnego, aczkolwiek istotnego szczegółu - zastępowanie terminu "pomoc" społeczna potocznym określeniem "opieki" zdaje się znacząco choć niepostrzeżenie kształtować postawy osób zwłaszcza z niej korzystających. Jakiś czas temu osobiście słyszałam, jak jedna z mocno zadłużonych matek biologicznych (posiadającej kilkoro dzieci w pieczy zastępczej) powiedziała, że czeka, aż "gmina DA jej mieszkanie"... A Gmina nie tyle jest od zaopiekowania się jej mieszkańcami (termin zakłada, że mamy do czynienia z ludźmi niezdolnymi do ponoszenia odpowiedzialności za swoje czyny), co od wspierania ich w trudnej sytuacji życiowej - nawet jeśli efekt działań jest ten sam.

W związku z powyższym zachęcam aby rozważył Pan wprowadzenie tej drobnej zmiany przy kolejnych wpisach na blogu - którego, przyznam, od jakiegoś czasu bardzo chętnie i w miarę regularnie czytam, i uważam za bardzo wartościową i dobrą robotę z Pana strony ;)

Pozdrawiam,
Flora

Muszę przyznać, że faktycznie słowa „pomoc” i „opieka” traktowałem jak synonimy, chociaż rzeczywiście oznaczają one zupełnie coś innego. Pewnie po części było to związane z tym, że „opieka społeczna” jest powiedzeniem, które bardzo często pojawia się w mowie potocznej, a po drugie ułatwiało mi pisanie. Bo przecież jak brzmiałoby zdanie: „rodzice korzystają z pomocy pomocy społecznej”. Natomiast gdy napisałem: „rodzice korzystają z pomocy opieki społecznej”, to wyglądało to ładniej (w sensie językowym). Teraz będę musiał się bardziej postarać, umieszczając w jakimś zdaniu frazę „pomoc społeczna”, chociaż być może będzie prościej, bo zwyczajnie napiszę: „rodzice korzystają z pomocy społecznej”. Nie wiem dlaczego dotychczas utożsamiałem „pomoc społeczną” z „ośrodkiem pomocy społecznej”, przecież są to dwa, zupełnie różne terminy. No cóż, jak mówią – człowiek uczy się do śmierci.

Tak czy inaczej, komentarz spowodował, że bardziej przyjrzałem się samemu zagadnieniu, jakim jest pomoc społeczna. Do tej pory jakoś zawsze kojarzyłem ją z ubóstwem i pomocą w postaci zasiłków. Nawet fakt, że ojciec dziecka, które jakiś czas temu było w naszej rodzinie (który miał swoją firmę, dom i niezłą brykę), był również „klientem” pomocy społecznej, jakoś nie otworzył mi szerzej oczu na całą sprawę. Zwyczajnie uznałem, że pomoc społeczna interesuje się wszystkimi rodzicami biologicznymi, którzy mają ograniczone prawa rodzicielskie do swoich pociech.

Tym razem postanowiłem temat zgłębić nieco bardziej. Najprostszym rozwiązaniem było przeczytanie ustawy o pomocy społecznej.

Nie chciałbym analizować całej struktury (które organy administracji rządowej i samorządowej za co odpowiadają i kto co finansuje), bo jest to zwyczajnie nudne. Skupię się tylko na celach pomocy społecznej, komu ona przysługuje i jakie są zadania gminy, czyli kogoś, z kim każdy z nas ma możliwość się spotkać (niekoniecznie zasługując na miano „rodziny patologicznej”).

Podstawowym celem pomocy społecznej jest umożliwienie przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których rodziny (lub pojedyncze osoby) nie są w stanie pokonać, opierając się wyłącznie na własnych środkach, możliwościach i uprawnieniach. Pomoc ze strony ośrodków pomocy społecznej ma w swoich założeniach doprowadzić do uaktywnienia życiowego osób z tej pomocy korzystających, do integracji ze środowiskiem społecznym, oraz ma służyć umacnianiu rodziny. Tak więc zaspokajanie potrzeb życiowych, umożliwiających bytowanie w godnych warunkach, jest tylko jednym z elementów (albo może bardziej jest środkiem, a nie celem). Niestety dla rodziców biologicznych naszych dzieci zastępczych, jest to najczęściej jedyna rzecz, której od pomocy społecznej oczekują.

Nie będę się wdawał w szczegóły (kto ile dostanie i jakie musi spełnić warunki), ale najczęściej świadczenia przyznawane są w formie pieniężnej. Bywa jednak, że są one marnotrawione. Przeciętny człowiek zapewne stwierdziłby, że są one przepijane. Często tak ..., jednak wielokrotnie są wydawane zupełnie bez sensu. Bywa, że oszczędza się na ogrzewaniu, bo trzeba kupić markowy „ciuch”, albo wypasioną komórkę. Zdarza się, że ktoś niszczy swoje mienie (w zupełnie niewytłumaczalnym celu). Takie postępowania mogą doprowadzić do ograniczenia, a nawet odmowy wypłacanych świadczeń. Bywa, że zostają one zamieniane na formę niepieniężną. Jakiś czas temu, pojawiły się w mediach informacje, że kilka rodzin ma wypłacane 500+ w naturze. Nie stykam się z ludźmi zajmującymi się pomocą społeczną, więc mogę tylko gdybać, że taka forma stosowana jest pewnie rzadko, ponieważ może stanowić duży problem logistyczny. Ale może się mylę (chociaż, żadna z rodzin odwiedzających u nas swoje dzieci, nigdy nie powiedziała, że dostała coś zamiast zasiłku).

Zdarza się również, że brak wsparcia może nastąpić w przypadku braku współdziałania z pracownikiem socjalnym, albo na przykład z powodu nieuzasadnionej odmowy podjęcia pracy.
Współpraca z ośrodkiem pomocy społecznej ma polegać na realizowaniu zaleceń tej instytucji, dotyczących nie tylko właściwego wykorzystania powierzonych środków, ale również w niektórych sytuacjach, konieczności ukończenia szkoły,  takiej czy innej terapii, jak również uporządkowania spraw osobistych. Niestety w większości przypadków, z którymi mieliśmy do czynienia, wymagania te nie były realizowane. 

W ustawie jest też zapis, że wszelkie ograniczenia lub odmowy wypłacania świadczeń, nie mogą prowadzić do pogorszenia sytuacji osób będących na utrzymaniu osoby korzystającej z pomocy.
Przypuszczam więc, że w takim przypadku zasiłek nie jest odbierany (przynajmniej rodzice biologiczni naszych dzieci nigdy o tym nie wspominali - mimo ewidentnego braku zapału do zmiany swojego życia). Natomiast niezależnie od wsparcia finansowego, wielokrotnie słyszeliśmy o chęci pomocy w formie niepieniężnej (żywności, ubrań, zabawek). 

Do pomocy społecznej jest uprawnione całkiem spore grono osób. Jako kryterium bierze się pod uwagę miejsce pobytu (czyli Polskę). Jednak nie tylko osoby posiadające obywatelstwo polskie mogą z tego przywileju korzystać. Są to również obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej, cudzoziemcy mający prawo stałego pobytu albo status uchodźcy i … jeszcze inni wymienieni numerami paragrafów, których już nie chciało mi się analizować.

Przedstawię może kilka zapisów z ustawy. Być może to ja jestem jakiś niedouczony, ale muszę przyznać, że nie doceniałem roli ośrodków pomocy społecznej (a przede wszystkim zakresu zadań i ogromu pracy, które do nich należą).

Zacznę od tego, komu może zostać udzielona pomoc:

Art. 7. Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu:

1. ubóstwa;
2. sieroctwa;
3. bezdomności;
4. bezrobocia;
5. niepełnosprawności;
6. długotrwałej lub ciężkiej choroby;
7. przemocy w rodzinie;
   7a) potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
8. potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
9. bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
10. (uchylony)
11. trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach;
12. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
13. alkoholizmu lub narkomanii;
14. zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
15. klęski żywiołowej lub ekologicznej.

A teraz jakie konkretne zadania są stawiane organom samorządowym:

Art. 17. 1. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy:

1. opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;
2. sporządzanie, zgodnie z art. 16a, oceny w zakresie pomocy społecznej;
3. udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym;
4. przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych;
5. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;
6. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego;
7. przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych;
8. przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego;
9. opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem;
10. praca socjalna;
11. organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
12. prowadzenie i zapewnienie miejsc w mieszkaniach chronionych;
13. (uchylony)
14. dożywianie dzieci;
15. sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym;
16. kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu;
    16a) pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
17. sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, w formie dokumentu elektronicznego, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego;
18. utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników;
19. przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych;
20. opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

Są też jeszcze zadania zlecone realizowane przez gminę, zadania powiatu, zadania administracji rządowej. W dalszej części jest jeszcze mowa o zasadach udzielania świadczeń i organizacji pracy, ale … może po prostu podam link do strony, z której można pobrać cały tekst ustawy, bo za chwilę ją zwyczajnie przepiszę:

http://www.prawo.egospodarka.pl/akty/dziennik-ustaw/2016/000/930