niedziela, 6 października 2024

Za, a nawet przeciw

 Ten tekst przeczytasz w 37 minut.

Waleria - zdjęcie poglądowe

Zawsze jest tak, że zanim zabiorę się do pisania jakiegoś tekstu, wcześniej mam przemyślany na niego plan. Pewnego rodzaju schemat blokowy, który krok po kroku realizuję. I nawet jak stosuję rozmaite dygresje, to one też są po coś. Majka ma na ten temat zupełnie inne zdanie, o czym już wielokrotnie pisałem. Tym razem będzie mogła sobie na mnie poużywać, bo spodziewam się sporo chaosu.

Kilka tygodni temu, jedna z komentujących osób zaproponowała, abym napisał coś na temat: „Jak zostać rodzicem zastępczym?”. Pomyślałem wtedy, że sprawa jest bardzo prosta. Wystarczy zebrać do kupy kilka faktów, podeprzeć się jakimś szczegółem, podać kilka przykładów i tekst jest. Jednak jak zacząłem wgłębiać się w temat, to okazało się, że w zasadzie to ja niewiele wiem. Albo inaczej – wiem jak jest u nas (chociaż pewnie też nie do końca). Stwierdziłem zatem, że wystarczy jak napiszę, że trzeba odnaleźć w internecie stronę organizatora pieczy zastępczej ze swojego terenu i tam będzie wszystko opisane.

Co do zasady, zdania nie zmieniam. Spróbuję jednak opisać to, czego tam nie ma. A myślę, że nie ma tam próby zmuszenia czytelnika do zastanowienia się czy aby na pewno chce zostać rodzicem zastępczym. Gdy usiłuję przypomnieć sobie rozmaite akcje mające propagować pieczę zastępczą, to po przefiltrowaniu mniej znaczących fragmentów wychodzi mi zawsze to samo hasło: „Zostań rodzicem zastępczym!”. Być może jest to właśnie zdanie zmuszające do refleksji i prób sięgnięcia głębiej. Może tak, chociaż te odfiltrowane fragmenty raczej bazują na słowie „pomóż” i nie skupiają się na tym, co z tego będzie miała agitowana osoba (nie myślę tutaj zupełnie o sprawach materialnych).

Próbując wymyślić jakiś plan działania, naszła mnie myśl czy aby przypadkiem tym tematem nie zająłem się już kiedyś i wystarczy dodać post zatytułowany: „Errata do tekstu z dnia ...”. Wrzuciłem więc w wyszukiwarkę tego bloga hasło „Zostań rodzicem zastępczym” i – o zgrozo – pojawiło się ono nawet jako tytuł całego posta. Pomyślałem sobie, że być może te kilka lat temu byłem natarczywym agitatorem głoszącym peany na temat pieczy zastępczej, pokazując tylko jedną, jasną jej stronę. Na szczęście okazało się, że nie. Tytuł był chyba pewnego rodzaju prowokacją. Nie udało mi się przebrnąć przez całość, bo tekst był niemiłosiernie długi i większość fragmentów pominąłem. W każdym razie w podsumowaniu napisałem, że zostałem ojcem zastępczym, żeby nie spłynąć jakimś lejkiem.

A propos długości tekstów – teraz będzie taka dygresja nielubiana przez Majkę. Pomyślałem sobie jakiś czas temu, że zamiast robić długie wpisy co kilka tygodni, lepszym rozwiązaniem (ku ogólnemu zadowoleniu) będzie dzielenie się swoimi uwagami choćby raz w tygodniu, ale w dużo bardziej okrojonej formie. Po pierwsze takie są teraz trendy, a po drugie – sam najchętniej czytam coś, co w nagłówku ma napisane: „Ten tekst przeczytasz w czasie krótszym niż jedna minuta”. Ale ciągle się jednak waham. Głównie chodzi o to, że opisując bieżące sytuacje, byłbym bardziej identyfikowalny. W dzisiejszym wpisie przedstawię zarówno to, co miało miejsce dziesięć lat temu, jak i wczoraj. Mało kto odnajdzie tutaj siebie albo swoje dziecko. Do tego, przez tak długi tekst jest w stanie przebrnąć tylko ktoś, kto jest zainteresowany pozostaniem rodzicem zastępczym. Ten, który nie ma takich planów (poza kilkoma wyjątkami) albo już nim jest, spożytkuje wolny czas w nieco inny sposób. Problem polega bowiem na tym, że fajnie czyta się o kimś, a dużo gorzej o sobie. Nie każdy ma odpowiedni dystans do siebie, a niektórym wręcz wydaje się, że tego bloga czytają wszyscy jego sąsiedzi i doskonale wiedzą, że opisuję jego przypadek.

No to przechodzę do tematu. Postaram się podzielić wszystko na pewne grupy – takie mniejsze chaosiki. Może będzie przejrzyściej.

Od czego zacząć

Pewnie każdy pomyśli, że od odwiedzenia lokalnego organizatora pieczy zastępczej – czyli jakiegoś PCPR-u, MOPS-u, MOPR-u. A przynajmniej od odwiedzenia jego strony internetowej (co zresztą sam we wstępie zasugerowałem).

Ja jednak zaproponowałbym odpowiedzenie sobie na jedno podstawowe pytanie: „Dlaczego chcę zostać rodzicem zastępczym?”. Jest to zatem pytanie o motywacje, które zapewne zostanie zadane na pierwszym spotkaniu w siedzibie organizatora pieczy.
Osoby, które w swojej ocenie stwierdzą, że piecza zastępcza jest dla nich, czeka kilkutygodniowa przygoda zakończona otrzymaniem (lub nie) kwalifikacji do pozostania rodzicem zastępczym w jakiejś formie – rodzica niezawodowego, zawodowego, zawodowego w charakterze pogotowia rodzinnego albo rodzinnego domu dziecka. Można też otrzymać kwalifikację do pełnienia funkcji rodziny zawodowej pomocowej, która tylko czasowo zajmuje się dziećmi z innych rodzin zastępczych (w sytuacjach wyjątkowych – choroby, urlopu, pogrzebu, wesela czy też zwyczajnej potrzeby kilkudniowego oddechu). Nie znam przypadku wspomnianego na końcu, ale gdybym był organizatorem pieczy zastępczej, to istnienie takiej rodziny uznałbym za priorytet. Nie będę tutaj tego tematu rozwijał, bo nie ma sensu. Przez jakiś czas mieliśmy taką rodzinę dla naszych dzieci i bardzo to sobie chwaliliśmy. Być może za jakiś czas będzie to również jakaś opcja dla Majki i dla mnie. Czas pokaże.

Jak wyżej wspomniałem, warunkiem uzyskania kwalifikacji do pozostania rodzicem zastępczym jest ukończenie odpowiedniego szkolenia, a warunkiem przystąpienia do niego jest dostarczenie kilku niezbędnych zaświadczeń.

Myślę, że może to się różnić w poszczególnych częściach kraju, ponieważ ustawa o pieczy zastępczej (która jest pewnego rodzaju konstytucją rodzica zastępczego) nie precyzuje szczegółów. Może więc być tak, że przed przystąpieniem do szkolenia trzeba zaliczyć testy psychologiczne, a w innym przypadku wystarczy krótka rozmowa z psychologiem albo tylko osobą rekrutującą do szkolenia. Może zaistnieć potrzeba dostarczenia zaświadczenia od psychiatry. Chociaż teraz może w wielu miejscach nie jest to potrzebne. Bo co o mnie wie psychiatra, który pierwszy raz widzi mnie na oczy. Podobnie jest z lekarzem rodzinnym, który ma wydać zaświadczenie, że dana osoba nadaje się do pełnienia funkcji rodzica zastępczego. Niby zna swojego pacjenta, a przynajmniej wie co mu dolega. Ale nie wie czy jakaś choroba skreśla go w kandydowaniu do fotela rodzica zastępczego. Bo weźmy dla przykładu taką Majkę. Jest po ciężkiej chorobie neurologicznej i nawet ja do końca nie wiem czy jest już z nią wszystko w porządku. A lekarz ma napisać, że się nadaje – no napisał.

Za to z pewnością trzeba mieć nieposzlakowaną opinię społeczną. Trzeba dostarczyć zaświadczenie o niekaralności i nie można mieć zadłużeń alimentacyjnych. Niby sprawa prosta, ale ...

No właśnie – ta potrzeba przedstawienia zaświadczenia zaczyna mnie trochę irytować. Cel jako taki jest w zasadzie słuszny, bo przecież kryminalista nie powinien mieć możliwości opiekowania się dziećmi. Zgoda? Zapewne każdy odpowie, że „tak” i trzeba się pofatygować do sądu w celu uzyskania papierowego potwierdzenia nieposzlakowanej opinii.
No to zobaczmy na czym to polega. Niedawno weszła w życie ustawa wymuszająca na wszystkich osobach pracujących z dziećmi przedstawienia zaświadczenia o niekaralności w myśl paragrafów, których nie będę przytaczał, ale chodzi między innymi o odfiltrowanie pedofilów i innych dewiantów seksualnych. Niedawno musiałem się po takie zaświadczenie pofatygować, chociaż przecież wciąż sprawuję pieczę zastępczą nad trójką niemowlaków. Majka jeszcze nie musi i nie dopytujemy, kiedy nastąpi ten dzień, w którym będzie zobowiązana pokazać zaświadczenie z sądu, że nie jest pedofilką. Nie o to jednak chodzi.
Pojechałem do sądu. Miejsc parkingowych jak na lekarstwo i oczywiście wszystkie zajęte. Najbliższy parking kilka kilometrów dalej i wszędzie zakaz parkowania, a nawet zatrzymywania się. No to stanąłem tam gdzie wszyscy – na poboczu, w terenie błotnym. Kolejka po otrzymanie zaświadczenia była nieco ponad godzinna, ale każdy wchodzący był z uśmiechem informowany co ma dalej zrobić. Najpierw udać się do kasy, potem wypełnić druk, a na końcu stanąć w długiej kolejce. A w tej kolejce był cały przekrój społeczeństwa – nauczyciele, przedszkolanki, katecheci, studenci – wszyscy mający jakikolwiek kontakt z dziećmi. W wypełnianym druku była pozycja „Cel składanej deklaracji” (czy jakoś tak). Każdy wpisywał co chciał, chociaż nie miało to żadnego znaczenia. Pani w okienku wstukiwała z klawiatury pesel delikwenta i jak system jej pokazał, że nie jest karany (za cokolwiek) to przybijała stempelek. Ja na wszelki wypadek w celu złożenia wniosku zaznaczyłem, że chodzi też o pedofilię, abym przypadkiem nie musiał za parę dni znowu przechodzić tej samej ścieżki.
Wracając do samochodu zapłaciłem jeszcze dodatkowo stówkę za niewłaściwe parkowanie w terenie zielonym (bo z tego błota parę źdźbeł wystawało). Pan nie zdążył założyć blokady, więc zaoszczędziłem 50 złotych, a pani tylko zapytała czy chcę taniej z punktem karnym, czy drożej bez. Wszyscy byli bardzo mili (również ja), więc interes się kręci. Każdy zadowolony.

Zastanawiam się tylko czy nie łatwiej byłoby, aby odpowiednie instytucje miały wgląd do tego systemu o niekaralności w każdej chwili (przecież bez problemu bym się na to zgodził), tym bardziej, że odpowiedź jest zero-jedynkowa – „tak” albo „nie”. Obecny system będzie na mnie wymuszał przedstawienie takiego zaświadczenia co dwa lata (chyba dwa – nie sprawdzałem tego, tylko usłyszałem).

Wracając do mojego mandatu za parkowanie. Nie przesądził on o tym, że już po chwili dostałem wpis do Krajowego Rejestru Karnego, bo mandaty się nie liczą. Ale przecież tuż po wyjściu z sądu mógłbym dokonać jakiegoś wykroczenia, za które stempelka od miłej pani bym nie dostał. I wbrew pozorom jest to często podnoszony problem osób, które chcą zostać rodzicami zastępczymi (zwłaszcza spokrewnionymi). Bo jak mówią, ukaranym można być za niewinność, a potem trzeba czekać trzy lata na wymazanie kary. I nawet się z tym zgodzę, bo kilkadziesiąt lat temu sam byłem karany. Były to czasy, gdy dobro państwa było najwyższym prawem i chadzało się na szkolenia wojskowe. Miałem wówczas dwójkę dzieci, a trzecie było w drodze. Majka nie pracowała, a ja byłem (jak to się wtedy nazywało) jedynym żywicielem rodziny. W nagrodę zostałem powołany na półroczne szkolenie z ofertą pozostania oficerem rezerwy. Była to nagroda za wysokie noty uzyskane w dotychczasowych szkoleniach, a oferta nie do odrzucenia. Za to odrzucone było moje odwołanie, a brak entuzjazmu na proponowaną nagrodę ukarany grzywną. Jedyny plus jest taki, że zatarcie grzywny następuje już po roku.

Wracam do tematu.

Istnieje duże prawdopodobieństwo, że na „dzień dobry” trzeba będzie poddać się rozmaitym testom psychologicznym. Gdy my zaczynaliśmy swoją przygodę z pieczą zastępczą, testy były na samym końcu. Wydaje mi się, że były to lepsze czasy – w sensie – bardziej zachęcające do pozostania rodzicem zastępczym. Teraz chyba bym nie został zakwalifikowany nawet na szkolenie. To znaczy, teraz to pewnie bym został (bo już wiem co i jak), ale te dwanaście lat temu – niekoniecznie.
Majka zapewne zrobiła wówczas dobre wrażenie swoim zainteresowaniem i pierwszymi rozmowami z naszym organizatorem pieczy zastępczej. Mnie przedstawiła jako osobę głęboko introwertyczną, mającą problemy z wyrażaniem swoich emocji – aczkolwiek bardzo rodzinną i opiekuńczą. Wtedy to wystarczyło. Teraz pewnie zostałbym odebrany jako autystyczna połówka hipotetycznej rodziny zastępczej.

Jak przewidziała Majka, pierwszego wrażenia dobrego nie zrobiłem (przynajmniej w swoim mniemaniu). Pomijając moje cechy osobowościowe, po raz pierwszy pojawiłem się w całym tym systemie dopiero na pierwszym spotkaniu w ramach szkolenia dla rodziców zastępczych. Teraz taka sytuacja jest chyba niemożliwa. Nie miałem dobrego humoru, bo Majka zaciągnęła mnie do pierwszej ławki. Sam zawsze siadam w ostatniej (ponieważ w przypadku jakichkolwiek pytań, zawsze mam czas na przemyślenie odpowiedzi), ale przecież nie wypadało się rozdzielić. Moja niechęć do pierwszych ławek wynika chyba z jakiejś traumy z czasów wczesno-małżeńskich, kiedy to jeszcze chadzaliśmy do kościoła, a Majka ciągnęła mnie prawie pod sam ołtarz. No i nigdy nie wiedziałem kiedy wstać, usiąść czy uklęknąć.

Na szkoleniu tego problemu nie miałem, ale było jeszcze gorzej. Jakimś dziwnym trafem akurat zatkały mi się uszy i na wizytę u laryngologa byłem zapisany za kilka tygodni (no może dni). W każdym razie pożyczyłem od mojej teściowej aparat słuchowy i chyba było jeszcze gorzej. Słyszałem dzieci grające w piłkę poza budynkiem, a na pytania osób prowadzących robiłem gamgowatą minę, bo nie do końca wiedziałem czy to są ich słowa, czy te dochodzące zza ściany. Być może przebrnąłem przez wszystko tylko dlatego, że brakowało pogotowi rodzinnych. Teraz jeszcze bardziej brakuje, a do tego pojawiły się dodatkowe paragrafy, które w jeszcze większym zakresie uwypuklają problem.

Na przestrzeni lat nie zmieniły się testy psychologiczne. Są one różne, ale chyba wszystkie są również testem na inteligencję. Pewnym potwierdzeniem mojej tezy jest to, że rodzice biologiczni naszych dzieci zawsze uważają, że odpowiedzieli rewelacyjnie, a potem okazuje się, że wyszła masakra. Jest wiele pytań o to samo, w różny sposób zadany. Jest wiele pytań nie wprost albo z podwójnym przeczeniem. Są pytania, na które chciałoby się wypowiedzieć, a nie tylko odpowiedzieć „tak-nie” albo „zawsze – rzadko – często - nigdy”. Majka ma w zwyczaju dopisywanie czegoś na marginesie, ja nigdy – uważam, że nie ma to znaczenia. Wnioski i końcowa ocena jest zapewne wynikiem jakiegoś algorytmu, a nie sztucznej inteligencji czytającej na marginesie (a nawet zwykłej inteligencji).

Lepiej więc odpowiadać zgodnie z prawdą i nie dorabiać myśli, których nie można dopowiedzieć. Najważniejsze to zrozumieć pytanie. Czasu jest dużo, nawet jak dla mnie.

Może kilka przykładowych pytań:

Czy nigdy nie skłamałeś? Czy nigdy niczego nie ukradłeś?
Każdy kiedyś minął się z prawdą albo zabrał odruchowo choćby spinacz do papieru, który do niego nie należał. Odpowiedź jest więc prosta, ale dla wielu osób nieoczywista.
Ja mam problem z pytaniem: „Czy nigdy się nie spóźniłeś?” Zawsze odpowiadam, że oczywiście były sytuacje gdy się spóźniłem. Chociaż pomijając spóźnienia naszych państwowych kolei, to takiej sytuacji nie pamiętam. No, ale lepiej nie wyjść na autystyka.

Warto też uważać na pytania sugerujące empatię albo altruizm.

Osobiście uważam, że altruizm nie istnieje. Nie wiem czy mam tak silne argumenty, czy dar przekonywania, ale nawet Majka i nasze dzieci skłaniają się teraz ku tej tezie. Każde nasze (ludzkie) działanie teoretycznie bezinteresowne, daje nam jakąś korzyść. Choćby to, że czujemy się lepsi. Nikt nie musi nam mówić, że jesteśmy fajni – sami czujemy się wtedy fajni. Choćby wówczas, gdy finansowo opiekujemy się myszoskoczkiem w zoo albo darujemy komuś „szlachetną paczkę”. Wtedy gdy pomagamy starszej pani wejść do autobusu czy też z bolącym kręgosłupem wnieść młodej mamie wózek z dzieckiem po schodach. Czy robimy to bezinteresownie? Nie – tak zostaliśmy wychowani i gdybyśmy postąpili inaczej, to czulibyśmy się z tym źle. Dzieci też przecież mamy dla siebie (nawet te w pieczy), więc rację przyznaję niektórym z nich, które twierdzą, że na świat się nie prosiły.
Nie będę teraz dalej zgłębiał tego tematu, ale patrząc na współczesny model wychowywania dzieci, obecne pokolenie młodych rodziców może mieć na starość przechlapane.

Wracając do testów – pojawiają się pytania typu: „Czy zdarza się, że darujesz osobie kwestującej jakiś datek?”. Lepiej w takich sytuacjach wstrzymać się od rozważań i odpowiedzieć „tak”. Bo przecież trudno na marginesie opisać dlaczego nie daję albo dlaczego daję. Ja dla przykładu daję. Ale nie dlatego, że chcę komuś pomóc. Nawet nie dlatego, że poczuję się lepiej. Gdy jakieś dziecko zbiera na cokolwiek, to nie chcę wyjść na beznamiętnego dupka. Nie wiem co chcę mu pokazać – że warto być dorosłym, a może nagrodą jest jego uśmiech. W każdym razie altruistą się nie czuję. Za to ktoś, kto nie wspomaga bezdomnego na ulicy, może być nie tylko empatyczną osobą, ale również niosącą wielu innym ludziom ogromną pomoc. A w teście wyjdzie jak wyjdzie.

Bywają też pytania typu: „Czy można przekraczać prawo?” Też lepiej nie kombinować i odpowiedzieć, że „nie”. Zresztą ja też uważam, że po to jest prawo, aby je przestrzegać. I chociaż w opisanej wcześniej sytuacji przed sądem świadomie je złamałem, to nie znaczy, że chciałbym w tej kwestii dyskutować. Zupełnie innej odpowiedzi należałoby udzielić na pytanie: „Czy przekroczyłeś kiedyś prawo?”.

Albo pytanie o emocje związane z widokiem sarny we wnykach. Czuję w tym momencie żal i zbiera mi się na płacz czy nie? Jak się rozpłaczę to jej nie pomogę, a jak zachowam zimną krew to w teście mogę wyjść na osobę mało empatyczną. Bo już nie ma odpowiedzi, że ją uwolnię albo chociaż zadzwonię pod 112.
Trzeba też uważać z testem rysowania drzewa. Absolutnie żadnych kwiatków, dziupli i wiewiórek.

Nie mam pojęcia jaki wpływ mają wyniki testów na zakwalifikowanie do odbycia szkolenia dla rodzin zastępczych, a nawet do uzyskania kwalifikacji po odbytym szkoleniu. Mam tylko nadzieję, że są jedynie elementem uzupełniającym, a psycholodzy zdają sobie sprawę z tego, że socjo- i psychopaci zdają takie testy z wyróżnieniem.

Motywacje

Jest to najpewniej pierwsza rzecz, o którą kandydaci na rodziców zastępczy zostaną zapytani. Warto zatem przygotować sobie odpowiedź. I nawet jak do końca się nie wie, to nie odpowiadać: „nie wiem”.

Gdybym ja te kilkanaście lat temu odpowiedział to co myślę, to brzmiałoby to mniej więcej tak: „Bo Majka tak wymyśliła, a mi to wcale nie przeszkadza”. Nie byłaby to dobra odpowiedź, chociaż i tak lepsza niż: „Bo ja tak kocham dzieci, że chcę im oddać całe swoje życie”.

Życie kreśli bardzo różne scenariusze i nawet jak coś nam się wydaje, to potem okazuje się być zupełnie inaczej. Majka oczekując mojej aprobaty te dwanaście lat temu, chciała tylko, abym w weekend pozwolił jej pospać nieco dłużej oraz zajął się jakimś dzieckiem, gdy ona z innym pójdzie do lekarza albo na rozprawę do sądu. A teraz okazuje się, że to bardziej ona jest mi do pomocy, niż ja jej.

W każdym razie lepiej unikać nuty misyjności. Gdzieś tam na jednym z pierwszych miejsc musi być własne dobro i spełnianie własnych potrzeb. I wcale nie piszę tego tylko na potrzeby zaliczenia jakiegoś testu czy rozmowy z psychologiem. Uważam, że jeżeli ktoś ma zamiar bezgranicznie poświęcić się jakimś „biednym sierotkom” licząc na to, że karma wraca, to niech sobie od razu podaruje całą tę pieczę zastępczą i zajmie czymś innym. Po pierwsze biednych sierotek w tym systemie nie ma (poza wyjątkami potwierdzającymi regułę – prawie wszystkie mają matkę i ojca), a po drugie jeśli ktoś liczy, że to biedne dziecko kiedyś mu się odwdzięczy ciepłem i miłością, to może się srogo zawieść. Lepiej więc nastawiać się na zadaniowość i traktować pieczę zastępczą bardziej jak pasję, niż misję. Można to sobie razem łączyć, ale nie oczekując zbyt wiele.

Jest jeszcze jedna motywacja, która w niektórych rejonach kraju jest już jak najbardziej akceptowalna, a nawet pożądana. I to zupełnie oficjalnie. Chodzi o motywację adopcyjną. Jeszcze kilka lat temu była ona uznawana za obchodzenie adopcji i przez wielu potępiana. Czasy się jednak zmieniają i rozmaite ośrodki (zarówno adopcyjne jak też pomocy rodzinie) wprost mówią zgłaszającym się do nich parom (albo singlom), że jest jeszcze druga droga. Jest to moim zdaniem bardzo uczciwe. Przyszli rodzice są w pełni świadomi podejmowanego ryzyka, a czas przebywania dziecka w takich rodzinach jak nasza, skraca się do minimum.

Zawsze broniłem się przed nazywaniem pogotowia rodzinnego – przechowalnią. Nadal tak nie uważam i takiego określenia bym nie użył. Ale jednak coś w tym jest. Owszem, starszym dzieciom pokazujemy pewien model rodziny. Pozwalamy im przez jakiś czas zaistnieć w lepszym świecie niż ten, w którym żyły dotychczas. Z kolei maluchy są lepiej zaopiekowane i lepiej zdiagnozowane. Szybciej i z lepszym skutkiem uczą się nawiązywać więzi, która to umiejętność będzie niezbędna po przejściu do innej rodziny.
Ale prawdą jest, że każde z nich ma szansę na coś dużo lepszego. I ten czas oczekiwania trzeba zmniejszyć do minimum.
Niby o tym wiedziałem. Niby zdawałem sobie sprawę z tego, że dzieci najbardziej rozkwitają dopiero wtedy, gdy od nas odchodzą. Ale dopiero teraz, kiedy rygorystycznie trzymamy się ustawowej trójki dzieci, dociera do mnie jak wielka jest różnica między tą trójką, a czwórką, piątką... nie mówiąc o rodzinach opiekujących się kilkunastoma dziećmi. Majka niedawno była na pewnego rodzaju sympozjum zorganizowanym przez nasz obecny ośrodek adopcyjny. Ja zostałem z dziećmi, bo ta rola najbardziej mi odpowiada. Majka może jeszcze nie jest tak sprawna fizycznie jak kiedyś, ale z pewnością jest tak samo wygadana jak dawniej (a może jeszcze bardziej) i na funkcję eksperta pieczy zastępczej jest wręcz skazana.
Na tej konferencji nie było żadnego pogotowia rodzinnego opiekującego się mniejszą ilością dzieci niż piątką – większość zbliżała się do dziesiątki. W takich sytuacjach publiczność krzyczy „Wow!” i bije brawo, a ja sobie myślę: „Boże, ilu tu ignorantów”.
Pewnie już o tym pisałem... a może nie. Może nie miałem tyle odwagi. Uważam, że pogotowie rodzinne opiekujące się dziećmi, których ilość zbliża się do dziesiątki, jest gorsze niż dom dziecka. Sami mieliśmy kiedyś siódemkę i patrząc z perspektywy czasu, z pełną odpowiedzialnością mogę powiedzieć, że to już była przechowalnia. Było to funkcjonowanie na granicy wydolności – fizycznej, psychicznej i emocjonalnej. Niektórzy mówią, że pogotowie rodzinne to taka rodzina wielodzietna. Nie ma w tym krzty prawdy. W rodzinie wielodzietnej, dzieci łączą wzajemne więzi i istnieją różnice wieku. W pogotowiu wszystko jest dziełem przypadku, dzieci się zmieniają. Te już trochę ogarnięte w końcu odchodzą, a w ich miejsce pojawiają się kolejne – w mniejszym lub większym stopniu zaburzone i z mniejszą lub większą traumą. Dom dziecka różni się od przepełnionego pogotowia rodzinnego tym, że w placówce pracownicy po prostu przychodzą do pracy. Rodzice zastępczy pogotowia rodzinnego są w nim przez całą dobę. Można powiedzieć, że przez całą dobę pracują. Owszem – można mieć wolontariuszy. My z nich zrezygnowaliśmy, bo więcej było z nimi kłopotu niż pożytku. Przychodzili jak im się podobało, a gdy faktycznie byli potrzebni to nie mieli czasu. Zresztą taki mechanizm trudno pogodzić z ideą jednego opiekuna. Zwłaszcza takiego, który cały czas odpowiada na zgłaszane przez dzieci potrzeby.
Pisałem kiedyś o mamie Beni, która się poddała. Jednym z powodów było to, że przez pół roku chodziła niewyspana. Wczorajszej nocy wstawałem sześć razy do Walerii (jeszcze o niej wspomnę) i dwa do Luny. Miałem tylko je dwie pod opieką. A potem był dzień. i będzie kolejny. Potem kolejny tydzień i miesiąc. W naszej rodzinie zastępczej dwie osoby czuwają nad snem trójki dzieci. W ciągu dnia, dwie osoby dzielą się opieką też tylko nad trójką dzieci. Ja do tego mam pracę zdalną, więc można bez większego problemu ogarnąć wszystkie sądy, lekarzy, rodziców biologicznych, PCPR-y i nie wiadomo co jeszcze. Nawet można odespać nieprzespaną noc.
Ciekawy jestem czy ktoś się zastanawia, co się dzieje w pogotowiach rodzinnych w nocy, w których jeden z rodziców pracuje na etacie od siódmej, a dzieci jest kilkoro. Mam wrażenie, że jest to jakiegoś rodzaju temat tabu, bo nikt o to nie pyta i nikt się tym nie chwali. A odpowiedź jest pewnie bardzo prosta – dzieci przestają zgłaszać swoje potrzeby.

Podsumowując, motywacja do pozostania rodzicem zastępczym jest rzeczą kluczową i wydaje mi się, że najważniejsze jest uczciwe określenie się przed samym sobą. Zresztą powyższe rozważania są tylko moimi przemyśleniami, a na szkoleniach można się spotkać z zupełnie innym podejściem. Dla przykładu słyszałem o podziale na cztery kategorie: motywację altruistyczną, kompensacyjną, ekonomiczną i adopcyjną. Pytanie tylko, która z nich jest pożądana przez organizatora pieczy zastępczej? Gdybym miał się do tego odnieść, to musiałbym stwierdzić, że skoro altruizm nie istnieje, to pierwsza propozycja odpada, bo też nie ma racji bytu. Kompensacyjna jest raczej mało pożądana, bo niby co ma kompensować – jakąś stratę, niepowodzenie? Ekonomiczna choć może uzasadniona, to jednak w tej materii nie o kasę powinno chodzić, a adopcyjna co do zasady jest niezgodna z samą ideą pieczy zastępczej.

Zostanę zatem przy swoim rozumieniu motywacji, którą gdyby było trzeba, to nazwałbym egocentryczną.

Dobór dzieci

Teoretycznie w pogotowiach rodzinnych nie istnieje coś takiego jak wybieranie sobie dziecka. Rodziny zastępcze niezawodowe, a nawet zawodowe nie będące pogotowiem, są na innych zasadach. Tam dzieci mają zostać na zawsze (przynajmniej w praktyce tak jest), więc ważne, aby pasowały do rodziny.

Jednak dobry organizator pieczy zostawia też pewien poziom decyzyjności w gestii pogotowia. Ma to miejsce nawet wówczas, gdy w pogotowiu przebywa mniejsza ilość dzieci, niż ustawowa trójka. Nie wywiera też presji na przyjęcie kolejnych dzieci, ponad stan. Ktoś mógłby pomyśleć, że się podlizuję swojemu organizatorowi. Nawet jeżeli tak to wygląda, to nie o to mi chodzi.

Opiszę teraz naszą aktualną sytuację (tak w pigułce na potrzeby tego wpisu). Po chorobie Majki, wróciliśmy do systemu pełni energii z początkiem marca. Przyjęliśmy trójkę niemowlaków. Można powiedzieć, że nieco podrośniętych noworodków – w każdym razie dzieci odbieraliśmy, może nie z porodówki, ale ze szpitala, w którym się urodziły. Po trzech miesiącach odszedł od nas Marko. Jego miejsce szybko zajęła niespełna miesięczna Waleria. Anna spotyka się z rodzicami, którzy moim zdaniem już nie widzą bez niej życia. Luna też... ale tutaj bez zgody potwierdzonej zalakowaną pieczęcią nie puszczę pary z gęby – chociaż bardzo bym chciał.

Waleria jest niezwykłym przypadkiem i ją sobie na tę chwilę pominę.
Za kilka tygodni wyjeżdżamy na wymarzoną przez Majkę Sri Lankę i istnieje duże prawdopodobieństwo, że wszystkie nasze aktualne dzieci spędzą ten czas w rodzinach, które będą ich rodzinami docelowymi. Do żadnego z tych dzieci (łącznie z Marko) rodzice biologiczni nie mają odebranych praw rodzicielskich, chociaż w jednym przypadku sytuacja prawna jest uregulowana (sąd zamknął sprawę i nakazał poszukać rodziny zastępczej – ale nie adopcyjnej).
Nasz organizator pieczy nie tylko, że na nas nie naciska abyśmy przyjęli kolejne dziecko, ale nawet nam nikogo nie proponuje, chociaż wiemy, że jest przynajmniej jeden kolejny noworodek do umieszczenia w jakiejś rodzinie.

Tak moim zdaniem powinna wyglądać praca pogotowia rodzinnego. Tak powinna wyglądać współpraca ze swoim organizatorem pieczy. Może rozwinę wątek w kolejnym rozdziale.

Skupię się teraz na temacie doboru dzieci. Uważam, że nie tylko każda rodzina powinna mieć możliwość podjęcia decyzji, ale powinna to zrobić świadomie, bez emocji, w oparciu o dane i sugestie organizatora pieczy zastępczej (oczywiście przekazane w dobrej wierze). Ideałem by było, gdyby również dziecko w niektórych przypadkach miało coś do powiedzenia.

Jakieś półtora roku temu pojawił się w naszym domu Obelix. Miał być skrzywdzonym pięciolatkiem (pasującym do przebywających wówczas u nas dzieci), a okazał się straumatyzowanym, agresywnym i nie do końca sprawnym umysłowo siedmiolatkiem próbującym masturbować się na oczach wszystkich. Pewnie zadziałał mechanizm głuchego telefonu. Ktoś o czymś zapomniał, ktoś czegoś nie dopowiedział, a jeszcze inny coś dodał. Nigdy nie próbowaliśmy nikogo obarczać winą za niepełną, a wręcz błędną, informację. W każdy razie przed naszymi ówczesnymi dziećmi stanął dwa razy od nich większy „patan” i połowę mniej ich rozumiejący. Wszyscy się go bali.

Majka uważa, że był kroplą przelewającą czarę, a neurolodzy za podłoże jej choroby uznali ponadprzeciętny stres, który tak osłabił organizm, że nie poradził on sobie nawet ze zwykłym wirusem opryszczki. Ja jestem sceptykiem, więc moim zdaniem równie prawdopodobną przyczyną mogła być szczepionka, którą sobie wkuliśmy przed wyjazdem na wakacje do Wietnamu. Żeby jednak nie powielać teorii spiskowych, jako oficjalną wersję uznaję pogląd lekarzy.
Teraz sobie myślę, że Obelix pewnie należał do tej grupy dzieci, które nie nadają się do żadnej rodziny. Które wręcz będą szczęśliwsze w jakimś domu dziecka. Być może one nawet nam o tym mówią, chociaż niekoniecznie wprost. Może tylko wysyłają pewne sygnały – a my jak ten muł, nie rozumiemy.
Może mogło być dużo prościej, a dobre chęci spowodowały, że chłopiec stał się kukułczym jajem. Obecnie Obelix przebywa w rodzinie zastępczej, która z dużym prawdopodobieństwem żałuje swojej decyzji (kiedyś rozmawialiśmy z jego nową mamą i takie odniosłem wrażenie). Ale te półtora roku temu była jedyną moją nadzieją. Chyba po raz pierwszy w życiu w pełni zastosowałem się do zaleceń Majki, która zawsze mówi: „Bądź profesjonalny, opisuj tylko fakty”. Na szczęście nie dotyczy to tego bloga, chociaż też potrafi mi „wyciąć” niektóre kawałki. W każdym razie opisałem szczegółowo wszystkie zachowania chłopca, jego przemyślenia i używane zwroty. Nie wspomniałem tylko o odczuciach innych dzieci i o swoich emocjach. I chociaż zachowałem się profesjonalnie, to pewnie byłem jednym ze szczebelków tej drabinki dobrych chęci. Albo bardziej łopatką, która być może głęboko zakopała czyjąś pasję, misyjność i wszystko razem wzięte.

Czy tak jest jak myślę? Czy rzeczywiście są dzieci, które nie chcą mieszkać w rodzinie?

Z całą pewnością nie mogę tego powiedzieć, ale zrobiłem sam sobie kiedyś doświadczenie na miarę warsztatów PRIDE. Zapytałem siebie, do której znanej mi rodziny zastępczej chciałbym pójść, gdyby mi kazano (przyjąłem więc, że miałbym jakiś wybór). Po krótkiej chwili rozszerzyłem widełki – do jakiejkolwiek znanej mi rodziny. Nie znalazłem takiej, a przecież odchodzące od nas dzieci często mają dużo większy bagaż złych doświadczeń niż ja.

Przynajmniej pięcioro dzieci mieszkających w naszej rodzinie mogę nazwać „zwrotką”. Odeszły od nas i po jakimś czasie mieszkania z inną rodziną, znowu wróciły do systemu. W zasadzie to nawet nie wróciły, bo z punktu widzenia tegoż systemu – cały czas w nim były. Zwyczajnie zmieniły rodziny... albo placówki. Jeden przypadek był dla mnie ogromnym zaskoczeniem. Fajny chłopiec, fajna mama zastępcza. Coś nie wyszło.

Bo to wcale nie jest tak, że jakaś rodzina jest źle przeszkolona, źle oceniona przez psychologa, nie ma chęci czy dobrej woli. Być może czasami zbyt długo walczy sama z sobą sprawiając, że ofiar jest coraz więcej.
Czy Obelix stanie się szóstą naszą zwrotką? Wcale nie byłbym zaskoczony.

Dlatego uważam, że dobór dziecka jest bardzo ważny, a emocje są złym doradcą. Piecza zastępcza ma tę przewagę nad adopcją, że daje czas – dużo czasu.

Ważną sprawą jest ilość przyjmowanych dzieci. Po chorobie Majki rygorystycznie trzymamy się ustawowej trójki i nikt nas do niczego nie zmusza. Jest to dobre dla nas i dla dzieci. Ale już z punktu widzenia organizatora pieczy zastępczej, jesteśmy mniej opłacalną rodziną niż ta, która opiekuje się piątką albo siódemką dzieci (szóstką też). W systemie pieczy zastępczej w naszym kraju często pojawia się motyw uzależnienia. W zasadzie silnej zależności. Po kilku latach bycia rodziną zastępczą bezpowrotnie giną pewne umiejętności, dyspozycyjność, a nawet chęci rozwoju. Bardzo trudno jest wrócić do dawnego życia, ponownie rozpocząć pracę w swoim zawodzie. Pojawia się lęk przed niepewnością, utratą środków do życia. Bywa, że jest to wykorzystywane przez organizatorów pieczy i rodziny zastępcze są w pewien sposób przymuszane do opiekowania się większą ilością dzieci. Często nawet same z własnej woli stają pod tym pręgierzem emocjonalnym i mówią: "Jak ja go nie przyjmę, to trafi do domu dziecka".  

No to trafi. Albo i nie. Ale jak "TY" trafisz do szpitala, to cała gromadka twoich dzieci znajdzie się w placówce. Warto to zawczasu przemyśleć.

Trudności opiekuńczo-wychowawcze

Tego rodzaju rozważania trzeba podzielić na dwie kategorie. Przystępując do szkolenia na rodzica zastępczego trzeba mieć świadomość, że zawsze istnieje jakieś prawdopodobieństwo, że dziecko od nas odejdzie. W przypadku pogotowia rodzinnego jest to stuprocentowe prawdopodobieństwo, chyba że ktoś zdecyduje się na adopcję.

Ta niepewność może powodować powstanie jakiejś bariery emocjonalnej z dzieckiem, ponieważ umysł stara się chronić siebie oraz zdrowie i uczucia swojego „żywiciela”. A to stoi w sprzeczności z potrzebami dziecka. Nie nauczy się ono nawiązywania więzi i nie nauczy się miłości, jeżeli nikt mu nie pokaże jak ma to robić. Rodzic zastępczy nie powinien bronić się przed emocjami. Powinien pokochać dziecko, bo tylko w ten sposób nauczy się ono jak nawiązać relacje z innym człowiekiem. Nie tylko innym rodzicem, ale też kolegą, współpracownikiem – każdym.
Osobną grupą są rodzice, którzy tak bardzo wchodzą w emocjonalny związek z dzieckiem, że próbują odciąć się od wszystkiego co było kiedyś. W pewien sposób starają się zapomnieć, że dziecko miało historię (czego absolutnie nie wolno robić). Zdarza się, że różnymi metodami usiłują zniechęcać i ograniczać wszelki kontakt dziecka z rodzicami biologicznymi. Jest to niedopuszczalne, ponieważ idea pieczy zastępczej przynajmniej w teorii polega na chęci przywrócenia dziecka rodzinie biologicznej.
Patrząc z perspektywy czasu muszę stwierdzić, że różne osoby kończące szkolenie dla rodziców zastępczych bardzo różnie podchodzą w przyszłości do relacji swojego dziecka z innymi rodzicami. Nie mam wątpliwości, że dziecko jest gotowe na to, że ma kilka kompletów rodziców. Dorośli wprost przeciwnie – najczęściej mają z tym problem.
Ale znamy pozytywne wyjątki. Bywa czasami tak, że osoby kończące szkolenie z typową motywacją adopcyjną, w pewnym momencie zmieniają swój światopogląd. Tak jest choćby teraz z Anną. Dziewczynka jest już wolna prawnie, ale w takim sensie, że mama ma tylko ograniczoną władzę rodzicielską. Sąd wprawdzie podważył jej kompetencje do sprawowania opieki nad dzieckiem, ale stwierdził, że nie jest aż taka zła, aby zupełnie pozbawiać ją kontaktu. Może więc być tak, że Anna do dorosłości będzie żyć ze swoją mamą biologiczną u boku, będąc z tego mniej lub bardziej zadowoloną. Natomiast rodzice będą musieli jakoś sobie te puzzle poukładać i wydaje się, że zaczynają całkiem dobrze.
Majka i ja też jesteśmy historią dzieci, które z nami mieszkały. Niby krótką, ale jednak. Wydawałoby się, że jesteśmy zupełnie niegroźni emocjonalnie – zwłaszcza po wielu miesiącach. A jednak niektórzy mają z tym kłopot.

Drugim aspektem, w którym należy rozpatrywać dzieci jako takie jest to, że trzeba zaakceptować fakt pewnego rodzaju kupowania kota w worku. Każde dziecko trafiające do pieczy zastępczej ma swoją historię, którą rodzice zastępczy są w stanie poznać tylko w niewielkim fragmencie. I zupełnie nie chodzi tutaj o złą wolę czy chęć zatajenia czegokolwiek. Jedynym źródłem informacji o dziecku są rodzice biologiczni. Czasami gdy rodzina jest od pokoleń pod kontrolą pomocy społecznej, to wiadomo nieco więcej. Ale tak jest rzadko, a do tego rodzice dziecka często zmieniają miejsca zamieszkania co oznacza, że przenoszą się pod kuratelę innego sądu, innego ośrodka pomocy społecznej i można powiedzieć, że zaczynają z czystą kartą wszystko od początku. Żaden z rodziców nie przyzna się też do picia alkoholu, zażywania narkotyków. Najczęściej nie ma najmniejszego pojęcia o występowaniu w swojej rodzinie jakichś chorób dziedzicznych, psychicznych albo istnienia wad genetycznych. Często ojciec jest nieznany, a nawet jak jakiś się przyznaje to niekoniecznie musi nim być. Mieliśmy kiedyś przypadek, gdy facet za flaszkę wódki uznał dziecko ledwo sobie znanej kobiety. Dopiero jak zasądzono mu alimenty, to do wszystkiego się przyznał.

Każde dziecko pojawiające się w pieczy zastępczej ma za sobą rozmaite traumy – choćby traumę rozstania. Dotyczy to nawet noworodków, o czym pisałem całkiem niedawno.
Zatrzymam się na chwilę nad spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych (FASD). Jeżeli dziecko ma postawioną diagnozę albo istnieje tylko samo podejrzenie istnienia zaburzeń (bo wiadomo, że matka piła w ciąży), to wiadomo tylko tyle, że trzeba być czujnym. Jak niektórzy mówią: „FAS, FAS-owi nierówny”. Może być tylko tak, że dziecko na pewnym etapie rozwoju będzie nieco pobudzone emocjonalnie albo mieć trudności z matematyką czy logicznym myśleniem. Ale może też być tak, że nie będzie w stanie samodzielnie funkcjonować w dorosłym życiu. Żadne badania, ani żadne konsultacje z genialnymi lekarzami na takie pytania nie odpowiedzą. Również istnienie cech dysmorficznych twarzy o niczym nie świadczy. A dokładniej – jak dziecko będzie się rozwijało.
Co do zasady – im dłuższy jest staż dziecka w rodzinie biologicznej, tym kryje ono w sobie więcej tajemnic, więc i otwartość rodziców na możliwość pojawienia się problemów powinna być większa.
Chociaż z drugiej strony, im dziecko starsze, tym więcej jego zaburzeń i chorób jest już widocznych.

Rodzina biologiczna

Mógłbym powiedzieć, że jest to zmora, koszmar, przekleństwo czy jak jeszcze zwał większości znanych mi rodzin zastępczych. Z jednej strony zastanawiam się dlaczego, a z drugiej cieszę się, że są takie, których nie przeraża mama i tata biologiczny.

Dopóki Majka sama spotykała się z rodzicami naszych dzieci, miałem podobne zdanie jak inni – po prostu „patola”.
Dużo się zmieniło, gdy od ponad roku zacząłem również tych rodziców poznawać. Oni nie są aż tacy źli. Nie trzeba się ich obawiać. To jest tylko inny świat, inna kultura. Mówimy trochę innym językiem. Ale potrafią być mili, gdy traktujemy ich jak ludzi.
Majka nigdy nie godziła się na łączenie spotkań kilku rodzin. Nie chciała też aby na spotkanie przychodzili inni członkowie rodziny. Nie zgadzała się na przesuwanie ustalonych terminów i przekraczanie wyznaczonych na początku zasad.
Gdy jej nie było, wszystko zmieniłem. Wygodniej było mi umawiać się z kilkoma rodzinami naraz. Nie miało dla mnie znaczenia czy mama przyjdzie na spotkanie sama, z babcią, czy wujkiem. Potrafiłem wysłać zdjęcie uśmiechniętego dziecka dla mamusi, nawet poza ustalonym grafikiem. Traktowałem te osoby tak jak traktuję każdego innego spotkanego na drodze człowieka.
W pieczy zastępczej nic nie jest zerojedynkowe. Wszystko ma wiele wymiarów. Teraz jest tak, że mama biologiczna Argusa przesyła mi życzenia świąteczne, a jego rodzice zastępczy palą wszystkie mosty.
Zresztą, czy ja jestem dużo lepszy? Niedawno jedna z mam zapytała mnie: „A ta mała, jak ma na imię?” Odpowiedziałem: „Eee, aaa, ja mówię na nią Żabka”. Zwyczajnie zapomniałem jak Waleria ma na imię. Bo ma jakoś dziwnie – Estella, Eteniet – jakoś tak. W każdym razie wyszedłem na idiotę.

Chodzi jednak o to, że rodzina biologiczna zawsze będzie fragmentem życia dziecka, do którego kiedyś będzie chciało nawiązać. Jak? Tego nie wie nikt.

Wsparcie

Kolejny element układanki pieczowej. W przypadku tradycyjnej adopcji też można liczyć na jakieś wsparcie, choćby psychologiczne. Jednak rodzice adopcyjni muszą tego chcieć.

Dla rodziców zastępczych, wsparcie jest obligatoryjne. Każda rodzina ma swojego opiekuna, który nadzoruje rodziców, wydaje zalecenia i kontroluje ich realizację. Można też poprosić o koordynatora pieczy zastępczej, który jeszcze bardziej wchodzi w relacje z rodziną, ale też jest bardziej pomocny (czasami istnienie takiej osoby jest obowiązkowe przez jakiś czas). Nasz koordynator pomaga nam w rozmaitych sprawach urzędowych, wspiera w kontaktach z sądami, jest pośrednikiem między nami, a organizatorem pieczy. Czasami wynajduje dla naszych dzieci jakiegoś psychologa albo rehabilitanta. Krótko mówiąc – bardzo się przydaje.
W przypadku malutkich dzieci, co trzy miesiące zbiera się tak zwany zespół, oceniający ogólną sytuację danego dziecka. W jego skład, poza pracownikami organizatora pieczy (koordynatorami, psychologami, pracownikami socjalnymi), wchodzi też rodzina zastępcza i często przedstawiciele ośrodka pomocy społecznej, ośrodka adopcyjnego, szkoły, przedszkola, sądu (na przykład kurator). Starsze dzieci (powyżej trzeciego roku życia) są oceniane raz w roku. Na posiedzenie takiego zespołu mają obowiązek stawić się również rodzice biologiczni, ale różnie to bywa. Zespół wydaje zalecenia, sporządza odpowiednią notatkę i jeżeli sytuacja prawna dziecka jest nieuregulowana, to przekazuje swoją opinię do sądu. Tak więc oceniane są nie tylko postępy rodziców biologicznych, ale również dziecka, a przede wszystkim praca rodziny zastępczej. I dobrze – tak powinno być. 
Zresztą rodzina zastępcza też ma swoją „teczkę” i jest oceniana na odrębnym zespole. Musi też co dwa lata przechodzić badania psychologiczne oraz dokonywać samooceny, w której chwali się tym czym może (udziałem w szkoleniach, konferencjach, przeczytanych publikacjach naukowych).
Ostatnio trochę chaosu wśród rodzin zastępczych wywołała konieczność podpisania tak zwanych standardów ochrony małoletnich, w których szczególną uwagę zwrócono na kontakty fizyczne z dziećmi oraz szacunek, empatię i cierpliwość w relacjach z nimi. Przeczytałem, podpisałem. Zwróciłem jednak uwagę, że w każdym miejscu stosowany był zwrot „Pracownik PCPR”, a przecież ja nie jestem pracownikiem (Majka już tak). Stosuję więc takie same granice w kontaktach z naszymi dziećmi w pieczy, jakie stosowałem kiedyś w kontaktach z naszymi dziećmi biologicznymi. Nie wyobrażam więc sobie choćby sytuacji sprzed roku, kiedy sam opiekowałem się Argusem budzącym się w nocy nawet po dziesięć razy i miałbym stosować się do zasad określonych w „standardach”. Oczywistym było dla mnie, że najlepszym rozwiązaniem będzie spanie w jednym łóżku – zarówno dla jego, jak i mojego dobra. Szybko okazało się, że te standardy nie dotyczą również Majki, a w Ministerstwie przygotowywany jest odpowiedni dokument dotyczący rodziców zastępczych. Jestem bardzo ciekawy, co w nim będzie.

Mówiąc o wsparciu, trudno nie wspomnieć o finansach. Gdy przychodzą do nas praktykanci i Majka na koniec mówi: „Co jeszcze chcecie wiedzieć?” to im podpowiadam: „Zapytajcie o pieniądze”. Wszystkim się wydaje, że nie wypada – a przecież jest to bardzo ważne i okazuje się, że po szkoleniu nikt na ten temat nic nie wie. W najlepszym razie, niewiele.

Niezależnie od formy sprawowania pieczy zastępczej, na każde dziecko otrzymuje się pieniądze na jego utrzymanie. Aktualnie jest to nieco ponad 1500 złotych. Do tego dochodzi 800+, otrzymywane z ZUS. Można też liczyć na częściowy zwrot kosztów mieszkaniowych (prąd, woda, gaz, śmieci) w przypadku, gdy w rodzinie umieszczono więcej niż trójkę dzieci. Istnieją też jednorazowe świadczenia fakultatywne (możne je dostać albo nie), jak choćby na zagospodarowanie nowego dziecka, w przypadkach zdarzeń losowych czy na wyjazd dziecka na wakacje. Raz na kilka lat można też liczyć na jakieś pieniądze z funduszu remontowego. Każdy organizator sam określa wysokość przyznawanych kwot i jest to od kilkuset złotych do kilku tysięcy (raczej bliżej dwóch). Wielokrotnie bywa, że jest to kwota „zero”.
Można zatem przyjąć, że na każde dziecko, rodzina zastępcza dostaje co miesiąc 2300 złotych. Z tych pieniędzy nie trzeba się rozliczać. Wszystkie inne świadczenia muszą mieć pokrycie w rachunkach.
Czy jest to dużo czy mało? Wszystko zależy. Biorąc pod uwagę, że inne rodziny same zarabiają na swoje dzieci biologiczne i wielokrotnie muszą zadowolić się niższymi kwotami, to można powiedzieć, że jest to dużo. Z kolei patrząc na środki otrzymywane na utrzymanie dziecka w placówce (domu dziecka), jest to bardzo mało.
Trzeba pamiętać, że dzieci trafiające do pieczy mają najczęściej dużo większe potrzeby w obszarze edukacji, leczenia i rehabilitacji. Wiele rzeczy trzeba zrobić prywatnie. W przypadku rodzin zawodowych (w których przebywa przynajmniej trójka dzieci), trzeba z tych pieniędzy wysupłać środki na utrzymanie samochodu służącego przede wszystkim tym dzieciom (nie mówiąc o jego zakupie). Niektórzy doliczają jeszcze konieczność częstej wymiany niszczonych przez dzieci mebli albo szybko zużywających się sprzętów gospodarstwa domowego.
Można też liczyć na przydzielenie osoby do pomocy. Wszystko zależy od organizatora pieczy, ale w tym przypadku określana jest pewna pula godzin. A ponieważ minimalna stawka za godzinę coraz bardziej rośnie, to i ilość przyznawanych godzin coraz bardziej spada. Można więc traktować tę pracę jedynie jako dodatkową.

Rodziny zawodowe otrzymują też pensję. Najwięcej dostają pogotowia rodzinne (czyli taka Majka). Minimalna aktualna kwota to nieco powyżej pięciu tysięcy brutto. Inne rodziny zawodowe mają trochę mniej. Jest to wprawdzie wartość minimalna, ale też trudno liczyć na dużo więcej. Coś takiego jak awansowanie i pięcie się po szczeblach kariery praktycznie nie istnieje. Wieloletnia, doświadczona rodzina zastępcza ma może kilkaset złotych więcej, niż ta dopiero rozpoczynająca swoją przygodę z pieczą zastępczą.

Jeżeli ktoś ma motywację ekonomiczną (o czym pisałem wcześniej) to może sobie przekalkulować czy warto wchodzić do tej wody. Trzeba też pamiętać, że jest to praca przez 24 godziny na dobę.
Osobiście uważam, że pozostanie rodziną zastępczą zawodową jest całkiem dobrym rozwiązaniem dla osób, których dzieci już rozpoczęły życie na swój rachunek. Jest to bowiem czas, w którym potrzeby finansowe są dużo niższe niż kiedyś, a przyjmowane dzieci sprawiają, że można się jeszcze czuć potrzebnym i człowiek tak szybko nie głupieje i nie podupada na zdrowiu (bo nie ma na to czasu).

Szkolenie

Tym tematem zakończę. Właściwie powinienem rozpocząć, ale jeżeli ktoś poległ na sprawach ogólnych i stwierdził, że się nie nadaje, to na co mu ta wiedza.

Jak Polska długa i szeroka, metod szkolenia jest wiele. Trzeba jednak założyć, że będzie od kilku do kilkunastu spotkań w terminach określonych przez organ prowadzący. Najczęściej są to godziny popołudniowe, a w niektórych przypadkach weekendy (aby nie kolidować z pracą zawodową szkolonych). Systemy szkoleń są różne, chociaż chyba wciąż najpopularniejszy jest PRIDE. Moim zdaniem nie za bardzo przystaje on do realiów polskich, zarówno jeśli chodzi o dostępność potrzebnej pomocy jak też oczekiwania rodzin zastępczych. Ma jednak tę przewagę nad wieloma innymi, że jest prowadzony w formie warsztatów. Jest w nim dużo zajęć praktycznych, których uczestnicy często muszą wcielać się w różne role, na przykład dziecka czy rodzica biologicznego. Pozwala to lepiej zrozumieć uczucia i reakcje dziecka odbieranego rodzicom. Osoby szkolone dostają też rozmaite zadania domowe w formie pisemnej, a nawet plastycznej. To z kolei pozwala prowadzącym lepiej zrozumieć swojego ucznia. Bo nawet jak na zajęciach palnie coś głupiego, to może chociaż mądrzej napisze.
Najlepsze są takie szkolenia, które przynajmniej w części prowadzą osoby znające pieczę zastępczą od podszewki. Bo dla przykładu opowiadając o rodzicach biologicznych dzieci przebywających w pieczy, nawet jak stwierdzą, że są to osoby zagubione w życiu, to z pewnością nie omieszkają dodać, że jest to jednak inny świat. No i mają możliwość podeprzeć się wieloma przykładami i własnymi doświadczeniami.
Bywają też szkolenia prowadzone w formie wykładów. Zdarza się, że rozmaite zagadnienia omawiają różne osoby. Nawet jeżeli są to fachowcy w swojej dziedzinie (ale nie są praktykami), to jednak jest to trochę tak, jak prowadzenie nauk przedmałżeńskich przez księdza. Do tego na takim wykładzie można się zupełnie wyłączyć, pamiętając jedynie o podpisaniu listy obecności.

Po ukończonym szkoleniu, adeptów czekają jeszcze praktyki (choćby w takiej rodzinie jak nasza). Najczęściej jest to około dziesięciu godzin (odbytych albo za jednym razem albo w częściach). Trzeba też liczyć się z kolejną rozmową z psychologiem albo przyjściem na panel , na którym można posłuchać i porozmawiać z osobami zajmującymi się pieczą zastępczą od lat (rodzinami zastępczymi, sędziami sądów rodzinnych, pracownikami socjalnymi). To jest coś co Majka najbardziej lubi. Nie dość, że może się wygadać, to jeszcze wszyscy z zaciekawieniem jej słuchają.

Na tym etapie kursanci otrzymują zaświadczenie o ukończeniu szkolenia, co upoważnia ich jedynie do pozostania rodziną pomocową. Mogą zatem przyjąć nasze dzieci na czas naszego urlopu.

Koniec wszystkiego wieńczy wydanie kwalifikacji do pełnienia roli rodzica zastępczego, o którą należy wystąpić. Jest w niej określona forma sprawowanej pieczy.

Trzeba też dodać, że kandydaci do pozostania rodziną zawodową, muszą wcześniej odbyć dodatkowe (ale już nie takie długie) szkolenie.
Pewną ciekawostką (której zupełnie nie rozumiem) jest to, że aby zostać rodziną zawodową, konieczny jest obowiązkowy trzyletni staż w charakterze rodziny niezawodowej. O ile nie dotyczy to pogotowia rodzinnego, to nie trzeba być mistrzem intelektu, aby dojść do wniosku, że chodzi o pieniądze. Problem pojawia się w tym drugim przypadku. Pogotowie rodzinne ustawowo nie może być jednocześnie rodziną zastępczą długoterminową. To oznacza, że po tych trzech latach należałoby oddać swoje dzieci innej rodzinie zastępczej, co nijak się ma do teorii więzi i ogólnie ludzkiego pojmowania istoty rodziny. Na szczęście w wielu powiatach ten zapis ustawy jest martwy i pogotowiem rodzinnym zostaje się zaraz po szkoleniu i uzyskaniu kwalifikacji. Zresztą rodziną zawodową też, bo jest ona zabezpieczeniem dla przynajmniej trójki dzieci.

Co jest ważne, a przynajmniej wypada dopowiedzieć. Szkolenia są obowiązkowe. Czasami dopuszczalna jest jedna nieobecność, a czasami nawet taka opcja nie istnieje. Wówczas opuszczone zajęcia trzeba odrobić. Oczywiście nikt nikomu nie zrobi lekcji indywidualnej. Trzeba czekać do następnego organizowanego szkolenia, czyli najczęściej przynajmniej pół roku.

Szkolenie jest obowiązkowe dla obu małżonków. Ale jeżeli ktoś nie ma drugiej połówki albo ma ją nieformalnie, to może przeszkolić się sam. Nikt nikomu nie zagląda ani do łóżka, ani do szafy.

W momencie kiedy już pojawi się dziecko do umieszczenia, trzeba się jeszcze liczyć z badaniem warunków mieszkaniowych (przez organizatora pieczy) i rozmową z kuratorem sądowym. Tutaj kolejność bywa różna. Czasami trzeba pokazać warunki mieszkaniowe gdy dziecko jest jeszcze hipotetyczne i jego wiek nieznany albo dziecko mieszka w rodzinie od wielu miesięcy (a nawet lat). Nam zdarza się, że przychodzi kurator w sprawie dziecka, którego już dawno u nas nie ma. Ale to jest osobny temat dotyczący porządków w sądach.

Jeżeli chodzi o system prawny, to nawet już się przyzwyczaiłem, że na wszystko trzeba czekać długie miesiące. Mój wniosek o odrzucenie spadku w imieniu Omena i Dagona leży gdzieś na półce prawie dwa lata. Może sędzia wyrobi się zanim zejdę z tego świata. A swoją drogą, to ciekawe co by było, gdyby nagle okazało się, że chłopcy odziedziczyli jakieś ogromne długi, a wnioskodawcy już by nie było wśród żywych?
Lata oczekiwań na odebranie przez sędziego władzy rodzicielskiej jakoś same z siebie się rozwiązują. Po roku przerwy (z powodu choroby Majki) wróciliśmy wiosną. Marko już od dawna z nami nie mieszka, Anna jest na etapie spotykania się z rodzicami zastępczymi, a Luna z hipotetycznymi rodzicami zastępczymi – jeszcze się szkolą, a praktyki odbywają u nas. Ważne, że są to docelowe rodziny, a forma pieczy jest rzeczą drugorzędną... przynajmniej z puntu widzenia tych dzieci. Wiem, że się powtarzam, ale chcę jakoś płynnie przejść do tematu Walerii.

Gdybym miał władzę ustawodawczą, to w tej chwili wprowadziłbym tylko możliwość zmiany prowadzącego sprawę. Mógłby to zrobić nawet uczestnik postępowania o ile miałby jakieś konkretne uzasadnienie, a nie że mu się twarz nie podoba.

Bo niestety jest tak, że jak trafi się na jakiegoś nawiedzonego sędziego, to dziecko nawet do całkiem porządnej rodziny nigdy nie wróci. A jak jest nawiedzony w drugą stronę, to dziecko wraca do patologii, bo przecież u matki jest najlepiej.
Już myśleliśmy, że za chwilę odejdzie od nas ostatnia Waleria. Wydawała się pomyłką systemu i wszyscy oceniający sytuację na zespole jednogłośnie wydali rekomendację powrotu do rodziny biologicznej.

(…)

W tym miejscu Majka usunęła obszerny fragment moich kwiecistych sentencji, a z faktów zostały tylko dwa zdania:

Pani sędzia przesłuchała tylko matkę (…). Obecną na sali koordynatorkę z ramienia organizatora pieczy zastępczej zmroziła wzrokiem, Majkę upomniała, że gada pod ławką, a ojca Walerii chyba nawet nie zauważyła. (…)

Koniec.

Jeszcze jedno ważne zdanie. Czasami niektóre kobiety mówią o swoim mężu: „Oby tylko się zgodził, a potem jakoś to będzie”. Uważam, że jak ma być „jakoś”, to lepiej żeby nie było wcale. Do niektórych spraw trzeba dojrzeć. Ja też dojrzewałem kilka lat. Może nawet kilkanaście.



8 komentarzy:

  1. Ja tylko napiszę, że karalność za wykroczenia nie jest uwzględniania w karcie karnej. Ponadto "odruchowe zabranie spinacza" nie wypełnia znamion kradzieży. Agata

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No patrz, a ja głupi zawsze odpowiadam - TAK :)

      Usuń
    2. a w ogóle tak mi się dłużyło czekanie na wpis, że od dwóch czy trzech dni czytam od początku. Jestem na Foxiku. Agata

      Usuń
  2. bo by była kradzież musi być ZAMIAR :-). Agata

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. A jak kogoś okłamię, aby nie sprawiać mu przykrości, to jest to kłamstwo czy nie? Może chociaż usprawiedliwione?

      Usuń
    2. kłamstwo to kłamstwo. Ale usprawiedliwione na bank. Agata

      Usuń
  3. Bardzo Ci dziekuje! To chyba ja pytalam o to jak zostac rodz zast. Nadal o tym mysle, nie mam wlasnych dzieci i wiek sluszny. Kogos w zyciu mi brak (nie faceta). Na dodatek wydaje sie ze bede miec nieco lepsze warunki mieszkaniowe a takze za jakis czas finansowe...czas pokaze czy podejme wyzwanie. Chcialabym. Sporo pktow musze przemyslec. Kilka wydalo mi sie oczywistych, ale dla kogos innego nie sa. Potrzebny tekst!! Iii

    OdpowiedzUsuń
  4. Jestem zaskoczona obrotem sytuacji u Luny. Tzn. na podstawie tego, co pisałeś, matkę ciągnie do kieliszka, więc rozumiem, że może się nie nadawać. Intryguje mnie natomiast kwestia ojca. Czy ojciec Luny też czymś sobie nagrabił, czy sądy rodzinne ogólnie traktują ojców jak powietrze, podobnie jak u Walerii?

    OdpowiedzUsuń