--- Rozłąka

Losem człowieka rządzą rozmaite siły. Losem faceta głównie kobiety. Moim Majka... ale często okazuje się, że nie tylko.

Ostatni dzień roku skłania głównie do dzielenia się życzeniami (czasami noworocznymi, a czasami urodzinowymi), lecz również stanowi pretekst do rozmaitych podsumowań.

To jak postrzegam nasze dzieci zastępcze po roku wspólnego pobytu, w dużej mierze jest też związane z miesięcznym byciem obok siebie... fizycznie bardzo daleko.

Nie mam wątpliwości, że rozłąka naszych dzieci zastępczych z nami jest czymś złym. Nie mam też już wątpliwości, że ta sama rozłąka, która pozwala nam nieco odetchnąć i z innej perspektywy spojrzeć na wiele spraw, w dłuższym okresie wpływa bardzo pozytywnie na nasze relacje i rozumienie rozmaitych rzeczy.

Już jesteśmy razem - ubieramy choinkę

A tak żegnaliśmy dzisiaj Stary Rok... trochę pusto na tym stole, nawet kielonków nie podano

Tegoroczny urlop od dzieci (wiem jak źle to brzmi) uzmysłowił mi, że być może moje dotychczasowe przekonania, wcale nie są takimi pewnikami jak myślałem.

Zacznę od opisania pewnych zachowań Ptysi i Bliźniaków przed rozstaniem z nami, w trakcie rozłąki, i po powrocie do naszej rodziny.

Ptysie są rodzeństwem, którego starszy brat przebywa w innym pogotowiu rodzinnym. Dzieci mają częsty kontakt i świadomość swojej sytuacji... chociaż nigdy nie dopytują „co będzie dalej?”. W mojej ocenie (ale również psychologa), cała trójka przejawia zachowania związane z traumą po przeżyciach z przeszłości, o czym już wcześniej często pisałem.

Ptysia i Balbiny nie przygotowywaliśmy w jakiś szczególny sposób do pobytu w rodzinie, w której mieszka ich brat Bill. Dzieci wiedziały, że spędzą tam wakacje... chociaż to były nasze wakacje. Miało być fajnie, bo przecież miło jest być razem. W zasadzie było – tak samo jak w przypadkach, gdy Bill spędzał wakacje u nas... do pewnego momentu.

Przewidywałem, że dzieci mogą być bardzo grzeczne w rodzinie swojego brata, w której nigdy nie były jeszcze dłużej niż dwa dni z rzędu. Brałem nawet pod uwagę możliwość, że przejdą w tryb przetrwania i będą idealnymi dziećmi przez cały miesiąc.

Ptyś na dwa dni przed pójściem do domu swojego brata i ostatnim spotkaniem się z mamą, zaczął powoli wchodzić w rolę, która nie była dla mnie zaskoczeniem. Chował się pod stołem, walił głową w ścianę – zarówno w domu jak też w przedszkolu. Balbina zachowywała się normalnie, co można podsumować terminem „uparte dziecko”.

Pierwsze dni pobytu w nowej rodzinie przebiegły pod znakiem sielanki. Balbina była bardzo grzeczna, a Ptyś oddawał się rysowaniu. Nigdy wcześniej nie robił tego z takim zapałem (wręcz nie lubi rysować), więc zastanawiałem się, czy jest to już jakaś forma zawieszania się, lub bycia niewidocznym. Panie w przedszkolu też zauważyły, że Ptyś jest inny. Grzeczniejszy, bardziej skory do współpracy. Balbina w przedszkolu też nie sprawiała problemów, co nie było może czymś niezwykłym, ale wychowawczynie zauważyły jakąś zmianę na plus.

Dzieci zupełnie nas nie wspominały, co razem wzięte powodowało, że Majka zaczęła nawet się zastanawiać, że może jednak coś z nami jest nie tak. Na jej wątpliwości odpowiadałem „poczekaj”, chociaż brałem przecież pod uwagę możliwość takich zachowań dzieci przez cały miesiąc.

Mniej więcej w połowie pobytu zaczął działać syndrom starszego brata (tak działo się, gdy Bill przebywał u nas przez dłuższy czas). Ptyś zrobił kilka awantur w domu, a Balbina w przedszkolu. Ptyś tylko krzyczał (prawdopodobnie przenosząc się jednocześnie w inny czas i inne miejsce), natomiast Balbina rzucała krzesłami, drapała swoje ulubione panie wychowawczynie, nie dawała się opanować.

W tym momencie zrobię małą dygresję dotyczącą naszego prywatnego przedszkola, o którym już nie raz wspominałem. Nasze panie wychowawczynie miały okazję poznać zupełnie inne zachowania tych samych dzieci i... zupełnie inne zachowania rodziców zastępczych. Do tej pory byliśmy jedyną znaną im rodziną zastępczą, gdyż większość personelu jest tuż po studiach. Dla większości pracujących tam osób, jedyną receptą na naprawienie dziecka jest rozmowa z rodzicem (w sensie dziecka z rodzicem)... i musi ona przynieść zamierzony skutek. No cóż... to tylko teoria. Praktyka jest dużo bardziej skomplikowana, o czym wiedziały panie przedszkolanki z kilkudziesięcioletnim stażem z państwowego przedszkola, do którego uczęszczał kiedyś Kapsel. Ciekawy jestem jak bylibyśmy postrzegani, gdyby do obecnego przedszkola uczęszczał Kapsel. Przecież on też rzucał nawet stołami, wchodził na jakieś rury centralnego ogrzewania, zapychał toalety.

Mam wrażenie, że wakacyjny tata zastępczy wyświadczył nam dużą przysługę. Na wszelkie telefony z przedszkola odpowiadał „proszę sobie poradzić, nie mam możliwości przyjechać po dziecko”. „Proszę podpisać, że przyjmuje pan do wiadomości, że dziecko rzucało krzesłami... proszę bardzo”.

A teraz Bliźniaki.

Przygotowania do wakacji trwały ponad miesiąc. Chłopcy znali rodzinę (w której mieli spędzić cztery tygodnie) z poprzedniego roku. W międzyczasie też kilka razy się spotkaliśmy. A jednak był duży opór. Początkowo Majka mówiła „zostańcie na chwilę, ciocia musi coś załatwić”. Później ta chwila trwała coraz dłużej... i dłużej. Na końcu chłopcy mieli już świadomość tego, że przez jakiś czas będą mieszkać w innym domu. Jednak cały czas wiedzieli, że jest to tylko sytuacja tymczasowa... że za jakiś czas znowu będziemy razem. Przez cały nasz urlop o nas wspominali i dopytywali, kiedy wreszcie wrócą. Dzwonili przez telefon, aby upewnić się, że istniejemy – tylko nadal załatwiamy swoje sprawy.

Pamiętaliśmy sytuację sprzed roku, gdy chłopcy po wakacjach nie za bardzo chcieli do nas wrócić. Przez kilka tygodni zawoziliśmy ich co kilka dni na parę godzin do rodziny wakacyjnej. Teraz spodziewaliśmy się czegoś podobnego. Jednak ostatni telefon rozwiał wszelkie wątpliwości. Majka zapytała Remusa „fajnie jest?”. Odpowiedział „nie, chcę do ciebie”.

Powrót.

Bliźniaki weszły do domu jakby wymazując sobie cały miesiąc z pamięci. Chłopcy nawet się ze mną nie przywitali. Tylko się do mnie uśmiechnęli i podeszli do swoich zabawek. Gdy zapytałem „co chcecie na kolację?”, odpowiedzieli „to co zawsze”.

Ptysie zaskoczyły mnie w zupełnie drugą stronę. Zwłaszcza Ptyś, który gdy mnie zobaczył, to wtulił się we mnie i powiedział „kocham cię”. Z takim zachowaniem z jego strony, dotychczas spotkałem się zaledwie kilka razy.

Sytuacja prawna całej czwórki wygląda bardzo źle. Podczas naszego urlopu miały miejsce dwie rozprawy, na których nie zostały podjęte żadne decyzje.

Nie zostaliśmy poproszeni ani na jedną, ani na drugą. Teoretycznie sąd zna nasze zdanie, gdyż PCPR dołącza moje opisy do przesyłanej mu dokumentacji.

Czy to czyta?

Na rozprawę Bliźniaków została zaproszona tylko psycholożka z OZSS, która po tak zwanym badaniu więzi, wydała opinię, że chłopcy powinni pójść do adopcji, i nie ma większych więzi z rodzicami i rodzeństwem. Czy miała tylko utwierdzić sędzinę w jej przekonaniach? Ja tak to odebrałem... inni spodziewają się jednak, że chłopcy zostaną umieszczeni w rodzinie zastępczej długoterminowej.

W wigilijną noc rozdawaliśmy prezenty... właściwie to Święty Mikołaj zostawił je pod choinką. Zarówno Ptysiom, jak i Bliźniakom powiedzieliśmy, że za dwa dni spotkają się ze swoimi rodzicami, i u nich na pewno też Mikołaj zostawił jakieś podarunki.

Chłopcy dwa świąteczne dni spędzili u swojej babci. Miała tam zawitać mama, a może i tata. Nie przyszła. Popiła (o czym śpiewają skowronki), zapomniała, czy nie miała ochoty spotkać się z dziećmi? Dwa dni później zadzwoniła, że chce przyjechać do swoich dzieci i była zdziwiona, że o tym tygodniu może zapomnieć. Ale wykazała chęć. Dobrze wie, że ta informacja dotrze do sądu. Mama dla bliźniaków jest w zasadzie nikim. Nawet rodzina wakacyjna zwróciła na to uwagę. Ważni jesteśmy my i ich babcia.

A mama Ptysi? Ta co w sądzie deklaruje, że przeznacza miesięcznie pięćset złotych na swoje dzieci. Przyszła. Balbina dostała pluszaka za punkty z biedronki, a Bill i Ptyś jakiś pistolet. Starszy z braci zepsuł go po kilku minutach, a Ptyś oddał mu swój, twierdząc że takimi zabawkami się nie bawi. Chłopiec za swoje zachowanie dostał w domu specjalną zabawkę, chociaż nasza pochwała chyba była już wystarczającą nagrodą.

Zarówno mama Bliźniaków, jak i Ptysi deklarują, że odwołają się od każdej decyzji, która nie spowoduje powrotu dzieci do rodziny biologicznej. Co to oznacza? Przynajmniej kolejny rok pobytu dzieci w naszej rodzinie. Biorąc pod uwagę, że obie mają swojego prawnika, jest to bardzo prawdopodobne.

Wszystko to powoduje, że z coraz większą obawą spoglądam w przyszłość. Przynajmniej jeżeli chodzi o Romulusa i Remusa. Tegoroczny przykład pokazał, że dobre przygotowanie do zamieszkania z nową rodziną, niekoniecznie musi być gwarantem sukcesu. Bliźniaki zwyczajnie nie chcą mieszkać z nikim innym, jak tylko z nami. Ich rodzice są dla nich nikim, a ich babcia jest zwyczajną babcią, do której chętnie jadą na weekend.

Ptyś sprawia wrażenie jakby pobyt w naszej rodzinie był dla niego jakąś formą terapii. Robi coraz większe postępy, których może my nie zauważamy, ale widzą je osoby mające z chłopcem kontakt raz na jakiś czas. Chociaż nas w pewien sposób zaskoczyło zdanie wychowawczyni z przedszkola, która sporządziła notatkę dla psychologa z naszej poradni. Było tam napisane, że Ptyś bardzo często wspomina w przedszkolu swoją rodzinę. Tą rodziną okazała się Majka i Pikuś, Balbina, Romulus i Remus. Nawet Bill utożsamiany był jako ktoś bliski, ale jednak spoza rodziny.

Niektórzy rodzice adopcyjni często wspominają o witaminie „M”, która potrafi czynić cuda i wyprowadzić dziecko z rozmaitymi traumami na prostą. Nie do końca się z tym zgadzam, bo przecież sama miłość nie wystarcza. Czasami może nawet przynieść więcej szkód, niż pożytku. A jednak w przypadku Ptysia zaryzykowałbym stwierdzenie, że nawiązała się między nami jakaś nić porozumienia, którą chyba mógłbym nazwać miłością. Chłopiec jest już przewidywalny, a ja mam wrażenie, że próbuje podążać za moimi oczekiwaniami i sprawia mu to przyjemność. Pewnie, że czasami szaleje z innymi dziećmi, ale na tym polega dzieciństwo. Gdyby ktoś mnie teraz zapytał, czy byłbym skłonny adoptować trudnego pięciolatka po przejściach, to odpowiedziałbym, że „tak”. Minął jednak aż rok od momentu, gdy chłopiec znalazł się w naszym domu. W jakiś sposób udało mu się przewartościować swoje postrzeganie rzeczywistości. Być może akurat jemu pomógł nasz urlop i miesiąc rozłąki. Przebywał w rodzinie, w której zapewne panują inne zasady, inaczej oceniane są pewne zachowania. Czy faktycznie brak konsekwencji i łamanie zasad są kluczem do dzieci pokroju Ptysia?

Balbina niestety po roku tkwi emocjonalnie w tym samym miejscu. Być może przyczyną jest nasz brak profesjonalizmu. Być może powinniśmy z Majką odbyć jeszcze jakieś szkolenia, a być może jednak rozpocząć terapię z psychologiem, chociaż ten odradzał ją nam – rodzicom zastępczym „na chwilę”. Balbina przychodzi do mnie i mówi „kocham cię”. Jest to jednak zupełnie inne „kocham cię”, niż w wykonaniu Bliźniaków, czy Ptysia. Jest to „kocham cię” nastawione na określony cel. Odpowiadam jej „ja też cię kocham”, daję buziaka, przytulam. Jednak oboje odgrywamy pewnego rodzaju scenkę. Dobrze wiemy, że ani ona nie kocha mnie, ani ja jej. Czy to się zmieni? Ile jeszcze czasu potrzeba?

Bliźniaki, chociaż po wakacjach wróciły strasznie rozpaskudzone i hałaśliwe, to jednak nadal są nasze. Bo przecież jak tu nie kochać Remusa, który mówi:

• Wujku, mam ci coś bardzo ważnego do powiedzenia.
• No, słucham.
• Emmm, muszę pomyśleć... chcę siku.

Do tego wciąż mówi "wujku jesteś piękny". Chciałem to pominąć milczeniem, ale uczciwość mi nie pozwala... do Majki mówi "jesteś piękna, mądra i dobra".

Dołączę jeszcze moją ostatnią ocenę Ptysi (sprzed ponad dwóch miesięcy). Tę, z którą zapoznał się sąd... a przynajmniej powinien się zapoznać.

Przeczytałem ten tekst po kilku miesiącach, gdyż musiałem zmienić imiona na potrzeby bloga. Teraz napisałbym go nieco inaczej. Przede wszystkim bym się tak nie wymądrzał.

Ptyś (5 lat 5 miesięcy),

Balbina (4 lata i 2 miesiące).

Rodzeństwo mieszka z nami już prawie rok. Jest to zdecydowanie zbyt długi okres, ponieważ zdaniem psychologa z fundacji „Dziecko w Centrum”, zarówno Balbina jak i Ptyś powinni jak najszybciej rozpocząć terapię psychologiczną. Oboje przejawiają zachowania potraumatyczne wynikające nie tyle z samego rozstania z rodziną biologiczną, ile są one związane z zaburzeniami więzi. Prawdopodobne jest też istnienie głębszych urazów natury psychicznej, emocjonalnej i seksualnej. Problem polega na tym, że taką terapię należy rozpocząć dopiero w momencie, gdy dzieci znajdą się już w docelowej rodzinie (gdyż główny nacisk powinien być położony na procesy przywiązaniowe).

Rozwój dzieci w każdej sferze jest nieharmoniczny. Przez jakiś czas idą do przodu, by za chwilę cofnąć się do zachowań sprzed kilku tygodni. W dużej mierze podłożem tego jest spotykanie się z mamą i bratem Billem (przebywającym w innej rodzinie zastępczej).

Zwłaszcza dotyczy to kontaktów rodzeństwa, które są częste i niekiedy kilkutygodniowe. W tym okresie dochodzi do bardzo dziwnych sytuacji, które pozwalają nam przypuszczać, że dzieci wspólnie zaczynają przejawiać dawne zachowania. Wzajemnie są dla siebie czynnikiem spustowym uruchamiającym mechanizmy o charakterze dysocjacyjnym.

Szczególnie widać to po zachowaniu Ptysia, który raz na jakiś czas sprawia wrażenie, jakby jednocześnie przebywał w dwóch miejscach i dwóch czasach jednocześnie. Jest to dość łatwe do zauważenia, ponieważ jego oczy stają się wówczas zimne, nie wyrażające żadnych emocji, albo wprost przeciwnie, ukazujące naprzemiennie (zaledwie w ułamkach sekundy) lęk, agresję i ufność. Dotyczy to również mimiki twarzy.

Przedstawię kilka sytuacji, które miały miejsce właśnie podczas pobytu Billa w naszym domu. Nie zdarza się to (najwyżej sporadycznie i nie o takim nasileniu), gdy najstarszy z rodzeństwa odwiedza nas na kilka godzin, albo przebywa w swojej rodzinie zastępczej.

• Pewnego dnia, a właściwie późnego wieczora (bo dzieci po kąpieli przebywały już w swoim pokoju i miały spać), chłopiec nieoczekiwanie zaczął mieć przebłyski ułańskiej fantazji. Biegał po pokoju, wysypywał klocki z pojemników, rzucał zabawkami, krzyczał (co zupełnie nie było w jego stylu). Wiedziałem, że to się źle skończy, więc odwlekałem jak mogłem swoją reakcję. Było wprawdzie kilka ostrzeżeń, w tym dwa ostateczne, ale nie przynosiło to żadnego efektu. Nawet rodzeństwo domagało się uspokojenia go, bo chciało już spać. Gdy po raz kolejny wszedłem do pokoju, Ptyś po raz kolejny tej nocy struchlał i zimnymi oczami wpatrywał się w prost w moją twarz. Znowu liczył na to, że może go nie zauważę i wyjdę z pokoju. Jednak tym razem złapałem go za rękę i starałem się odizolować od innych, aby trochę ochłonął. Zaczął się wyrywać, pluć na mnie, krzyczeć, że mnie nie lubi i mnie pobije, próbował mnie gryźć. Wyjątkowo nie bił mnie pięściami, jak to już wcześniej bywało. Postawiony przy ścianie dość szybko przestał się awanturować... zmienił jednak taktykę. Zaczął mnie straszyć, że odgryzie sobie palec. „To odgryź”, odpowiedziałem. Było to dość ryzykowne posunięcie, ponieważ Ptyś ma dużą tolerancję na ból. Gdy czasami przychodzi po opatrunek, to nie dlatego, że go coś boli, ale dlatego, że leci mu krew. Jednak tym razem widocznie stwierdził, że mu się to nie opłaci, więc zagroził pogryzieniem kartonów z papierem, które stały w pobliżu. Też nie zrobił tym na mnie większego wrażenia, ale swoją obietnicę zrealizował. Po kilkunastu minutach uspokoił się na tyle, że mógł wrócić do rodzeństwa, i dalej był już spokojny. Dla zasady pytam w takich sytuacjach o powód jego zachowania, próbuję tłumaczyć – ale nie wiem, czy cokolwiek do niego dociera.
• W innym przypadku chłopiec zaczął wylizywać talerz po obiedzie. Dotychczas nigdy tak się nie zachowywał, więc spokojnie zwróciłem mu uwagę, że tak nie należy robić, że nie jest to kulturalne zachowanie. Znowu się zawiesił. Jednak tym razem po chwili zaczął lizać talerz od dołu, później gryźć widelec. Nie reagowałem... no to podszedł do drzwi i zaczął gryźć klamkę. Ja nadal nic. Pewnie powinienem być konsekwentny do końca. A może właśnie nie, tym bardziej, że inne dzieci zaczęły się śmiać z jego zachowania. Pewnie powinienem zająć go czymś innym i na przykład powinniśmy pójść wspólnie umyć samochód... chociaż wątpię czy coś z tego by wyszło. No ale nie spróbowałem. Gdy zaczął gryźć drewnianą futrynę, to skończyło się to wypadem do jego pokoju. Było to dużym błędem, gdyż chłopiec wcale nie przemyślał swojego zachowania, a jedynie utwierdził się w przekonaniu, że nadal może liczyć tylko na siebie. W pokoju Ptyś najpierw się zabarykadował. Wyrzucił pod drzwi niemal wszystkie zabawki, które miał pod ręką i część mebli, które był w stanie przesunąć. Po kilkunastu minutach wszystko uporządkował i przyszedł do nas jakby nigdy nic.
• Kolejna sytuacja jest o tyle inna, że chłopiec sam doprowadził się do stanu, w którym ewidentnie dysocjował. Poszedł do swojego pokoju po jakąś zabawkę. Nagle usłyszałem trzaskanie drzwiami. Wszedłem na piętro i pierwsze co rzuciło mi się w oczy, to ten jego pusty wzrok. Stał i walił drzwiami tak, że dom trząsł się w posadach. Gdy tylko mnie zobaczył, to rzucił się na mnie z pięściami. Chciał mnie kopnąć, szukał zabawki którą mógłby mnie zdzielić. Już wiedziałem, że powinienem spróbować go przytulić. Tak też zrobiłem, chociaż może bardziej chodziło o ograniczenie jego ruchów. Pewnie wyczuł moje emocje (że wcale nie mam nastroju na przytulanki), bo zaczął na mnie pluć i się wyrywać. Odpuściłem. Spędziliśmy razem kilkanaście minut. On siedział w kącie, a ja po drugiej stronie ściany. W pewnym momencie podszedł do mnie, uśmiechnął się, dał buziaka, przybił piątkę i się przytulił. Nie wracałem do jego zachowania, ale miałem wrażenie, że chłopiec niczego nie pamiętał.
• Najdziwniejszą rzeczą było zachowanie tym razem całej trójki dzieci w dniu, gdy przyjechali do nas w odwiedziny goście. Wielu z tych ludzi, nasze dzieci zastępcze widziały po raz pierwszy, chociaż to raczej nie powinno mieć znaczenia (przynajmniej tak nam się początkowo wydawało). Mniej więcej od połowy imprezy, wszyscy zaczęli zachowywać się nienaturalnie. Bill usiadł na skarpie, z dala od wszystkich (również innych dzieci), Ptyś wszedł pod samochód i ani prośbą, ani groźbą nie dało się go przekonać, aby wyszedł. Balbina z kolei trzymała się blisko mnie, co jakiś czas przychodząc się przytulić. Była smutna, niewiele mówiła, tylko obserwowała to, co działo się wokół. Za to inna dwójka naszych dzieci zastępczych w tym czasie brylowała na parkiecie. Chłopcy przechwalali się swoją sprawnością fizyczną, pokazywali zabawki, śpiewali piosenki. Wszystko zmieniło się w chwili, gdy ogłosiłem przygotowanie do kolacji i zapowiedziałem w niedalekiej przyszłości kąpiel i spanie. Nagle całej trójce poprawił się nastrój, a nawet poprosiły o jeszcze trochę czasu na skoki na trampolinie. Nie była to pierwsza impreza, w której dzieci brały udział, chociaż pierwsza, która nie dotyczyła jakiegoś dziecka (na przykład uroczystości urodzinowej). Za każdym razem bywało na nich sporo osób, więc raczej o tłum nie chodziło. Czy mieliśmy do czynienia z retrospekcją, z odtwarzaniem w pamięci jakichś sytuacji z przeszłości dzieci? Dziwiło nas tylko to, że ponury nastrój prysł jak bańka mydlana w sposób nagły. Co się mogło wydarzyć? Wgłębialiśmy się w najdrobniejsze szczegóły, które przychodziły nam do głowy, by w końcu dojść do wniosku, że dzieci uznały, że ci obcy ludzie przyszli po nich. Tak naprawdę nie mamy pojęcia, jakie myśli zaprzątają głowy dzieci z rodzin zastępczych. Nasza dwójka była już świadkiem odejścia jednej dziewczynki do adopcji, a Bill rozstał się z dwojgiem swoich kolegów. Być może najstarszy z rodzeństwa pomyślał, że teraz przyszła kolej na nich, i na dobre przestraszył Ptysia i Balbinę. Gdy zorientowali się, że jednak tutaj pójdą spać, wszelkie obawy stały się nieaktualne. Nie wiem dlaczego, ale jakoś nie braliśmy pod uwagę możliwości, że dzieciaki pokłóciły się gdzieś za domem i zwyczajnie nie miały ochoty się do nikogo odzywać. A przecież to było chyba najbardziej logicznym wytłumaczeniem.

Gdy rodzeństwo jest w komplecie, to pojawiają się zachowania zupełnie niewytłumaczalne. Znowu wracają epitety typu dupa, pipa i inne. Znowu dzieci rzucają zabawkami w siebie, albo w lampę. Znowu chodzą po meblach, biegają po pokoju, skaczą z drabinek. Znowu straszą się duchami i czarownicami. Opowiadają o babci z pałką, która podobno jest postacią z bajki, ale dzieci przez cały okres pobytu w naszej rodzinie nigdy tej bajki nie oglądały.

Znowu przejawiają niepokojące zachowania o zabarwieniu seksualnym. Balbina zdejmuje majtki i przybiera nietypowe pozy kojarzące się jednoznacznie z filmami dla dorosłych. Chłopcy kładą się razem do łóżka i szepczą do siebie prawie dotykając się ustami. Czy odgrywają w ten sposób jakieś role?

Pewne dziwne zachowania wynikające ze wspólnego przebywania rodzeństwa, przenoszą się również na życie przedszkolne. Zwłaszcza widać to po Ptysiu, który rozładowuje swoje emocje w sposób bardzo niekonwencjonalny. Gryzie buty (lub własną rękę), wkłada do buzi skarpetki, albo małe przedmioty do nosa i ucha. Jedna z takich przygód zakończyła się na izbie przyjęć.

Staramy się w miarę możliwości traktować dzieci tak jak „dzieci zranione”, co oznacza, że nie stosujemy tradycyjnych metod wychowawczych. Łamiemy zasady, bywamy niekonsekwentni. Nie zawsze jest to możliwe, gdyż często patrzy na to również, pozostała dwójka dzieci zastępczych.

Z psychologicznego punktu widzenia, mniejsze znaczenie ma niwelowanie rozmaitych niedoborów, jak choćby nabywanie wiedzy, korygowanie wad wymowy, czy niewłaściwych zachowań społecznych. Nasza praca skupia się zatem na dużej dawce kontaktu fizycznego, w tym zwłaszcza wzrokowego i dotykowego.

Nie jest to proste, ponieważ Balbina dopiero od kilku miesięcy zaczęła się przytulać. Najciekawsze jest to, że czuje taką potrzebę tylko w stosunku do mnie (czyli ojca zastępczego). Mama zastępcza nadal jest w swego rodzaju niebycie emocjonalnym. Balbina nie odrzuca przytulania, ale sama się do niej nie przytula, chociaż bez zmrużenia oka wykonuje jej polecenia. Gdy nie zgadza się z moją opinią, to potrafi krzyczeć i tupać w podłogę.

Największą trudność mamy z prawidłowym odczytaniem zachowań dzieci. Może być tak, że agresja czy krzyk, czyli zachowania uchodzące za naganne, mogą być objawem zdrowienia. Walka z nimi może tylko spowodować ich zamianę na jeszcze bardziej destrukcyjne.

Tak więc rozmaite bunty, wykłócanie się o swoje, a nawet gdy Ptyś mówi do mnie „głupi wujek”, uznajemy za coś pozytywnego (mimo że na obelgi reagujemy i zwracamy chłopcu uwagę). Wcześniej Balbina często unikała jakichkolwiek bliższych relacji z nami, za to chętnie przytulała się do zupełnie obcych sobie osób w różnych miejscach. Teraz już tego nie robi, chociaż jeszcze chętnie wszystkich zagaduje.

Ptyś nie miał większych problemów z dotykiem, chociaż do dzisiaj rzadko sam przychodzi się przytulić. Sprawia wrażenie, jakby nadal podświadomie traktował nasz dom jak miejsce wrogie. Być może kiedyś wypracował w sobie mechanizmy pozwalające mu na przetrwanie w takim wrogim środowisku, do których w niektórych sytuacjach wraca, reagując agresją bądź ucieczką.

Zarówno Ptyś jak też Balbina uczęszczają na zajęcia logopedyczne. Zwłaszcza chłopiec nadal mówi dość niewyraźnie, a do tego wymawia niektóre wyrazy rozpoczynając od samogłoski. Dla przykładu mówi: „Remus abrał ój apeć es ytania”.

Dzieci chętnie biorą udział w zajęciach dodatkowych w przedszkolu. Oboje chodzą na warsztaty naukowe, do tego chłopiec na robotykę, a dziewczynka na judo. Balbina tym sposobem sprawnie nauczyła się liczyć. Gdy miała policzyć jabłuszka w książeczce, to nie bardzo jej wychodziło. Przełamała się, gdy zaczęła liczyć przysiady. Być może zorientowała się, że gdy po ośmiu powie cztery, to będzie musiała wykonać jeszcze sześć przysiadów, a nie tylko dwa.

Ptyś niedługo zacznie uczęszczać na zajęcia korekcyjno-kompensacyjne. Aktualnie jesteśmy umówieni na ocenę psychologiczną w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, która jest niezbędna do rozpoczęcia zajęć. Czekamy też na wyznaczenie terminu konsultacji neurologicznej, która była zaleceniem poprzedniego badania psychologicznego. Ma ona na celu wykluczenie neurologicznego charakteru jego zaburzeń. Nie naciskamy na przyspieszenie tego badania, ponieważ widać duży postęp zarówno w koordynacji ruchowej, jak też myśleniu przyczynowo-skutkowym, czy szeregowaniu zdarzeń. Nadal jednak w tej sferze chłopiec jest w dolnej granicy normy.

W opiniach przekazywanych z przedszkola, Ptyś wypada nieco gorzej niż według naszych obserwacji. Zapewne problem polega na tym, że chłopiec gorzej funkcjonuje w większej grupie i trudno jest mu się otworzyć. W domu również często jest niechętny, aby rozpocząć jakieś zadanie, nadal ma niską wiarę w siebie. Jednak gdy zauważa, że mu wychodzi, zwłaszcza gdy na tle młodszych od niego naszych dzieci zastępczych wręcz błyszczy, to jest to dla niego bardzo motywujące. Przykładem może być układanie puzzli. W domu bardzo chętnie to robi, a w przedszkolu unika wszelkich układanek. Podobnie jest z liczeniem. W przedszkolu uchodzi za dziecko, które nie potrafi liczyć. W domu niby jest podobnie, gdy poprosimy go o to. Jednak gdy się bawi i nie ma świadomości, że ktoś go obserwuje, to sprawnie potrafi zarówno liczyć, jak też policzyć (choćby klocki) w zakresie dziesięciu.

Od września dzieci uczęszczają do osobnych grup w przedszkolu. Chłopiec funkcjonuje teraz dużo lepiej niż kiedyś. Wprawdzie siostra dawała mu pewne wsparcie, to jednocześnie w jakimś sensie go tłamsiła.

Pewnym ciekawym zachowaniem dziewczynki była nadopiekuńczość w stosunku do brata. Z jednej strony o niego dbała, ale gdy próbował mieć inne zdanie, to go biła. Być może było to też jakieś zachowanie wyniesione z domu. W tej chwili Balbina przeniosła swoje instynkty macierzyńskie na innego chłopca. Nie ma jednak łatwo, gdyż ten chłopiec potrafi się bronić, a do tego ma brata bliźniaka, który bez wahania staje w jego obronie.

W przedszkolu dzieci nie sprawiają problemów. Balbina uchodzi za dziewczynkę pogodną i zabawną, a Ptyś dziecko spokojne i zdyscyplinowane (chociaż nie zawsze tak było).

Dzieci spotykają się z mamą raz na dwa tygodnie. Prawie rok temu ustaliliśmy taką częstotliwość spotkań, z możliwością jej zwiększenia w przyszłości. Muszę przyznać, że nie było sytuacji, aby mama nie przyszła w odwiedziny do dzieci bez usprawiedliwienia. Jednak nigdy nie upomniała się o to, aby spotykać się częściej.

Początkowo mama raz na jakiś czas dzwoniła i chciała rozmawiać z dziećmi, chociaż one nie zawsze miały na to ochotę. Otrzymywała jednak wyczerpujące informacje na temat funkcjonowania dzieci w naszej rodzinie. W pewnym momencie dowiedzieliśmy się, że nasze rozmowy są bez naszej zgody nagrywane. Od tego momentu byliśmy niechętni do opowiadania o dzieciach przez telefon. Nadal jednak mama mogła rozmawiać z Ptysiem i Balbiną, i oczywiście miały miejsce spotkania z dziećmi. Wkrótce jednak rozmowy były coraz rzadsze, aż w końcu przeszły w pytania o dzieci poprzez SMS-y (mniej więcej raz w tygodniu). Najczęściej brzmiały one: „co u dzieci, proszę powiedzieć, że je kocham”. Bywały jednak okresy dłuższej przerwy, jak choćby między ... Od ... (daty rozprawy) są one regularne.

Rodzice biologiczni naszych dzieci zastępczych najczęściej starają się pamiętać o rozmaitych uroczystościach swoich pociech. W tym przypadku też miały miejsce urodziny dzieci. Ptyś został zaszczycony obecnością swojej mamy, chociaż powiedziała tylko „wszystkiego dobrego, synek”, a prezent był dużo gorszy niż ten, który w tym dniu otrzymała Balbina. Z kolei w przypadku dziewczynki, gdy wszystko było już dokładnie ustalone (łącznie z tortem i wielką fetą), zadzwoniła rano, że wszystko odwołuje, bo jest niedysponowana. Do tego, o wszystkim powiadomiła nas poprzez mamę zastępczą Billa, z prośbą o przekazanie Balbinie życzeń urodzinowych. Nie mogła chociaż zadzwonić do dziewczynki?

Najciekawsze jest to, że na Balbinie nie zrobiło to większego wrażenia. Zapytała tylko, czy od nas dostanie tort i wyprawimy jej urodziny. Zresztą dzieci nie wspominają mamy, nie dopytują o następne spotkanie. Za to często spotykamy się z pytaniem „A kiedy pojedziemy do Billa?”

Czasami zastanawiamy się, na ile mama zna potrzeby dzieci i jakie są jej kompetencje rodzicielskie. Pewnego razu kupiła swoim latoroślom nieco większe podarunki. Siedmioletni Bill dostał dwudziestoelementowe puzzle, a czteroletnia Balbina grę logiczną dla dzieci powyżej siódmego roku życia. Może chodziło o to, że gra była w kolorze różowym, a puzzle niebieskim.

Wkrótce rodzeństwo ponownie spędzi razem kilka tygodni w rodzinie zastępczej Billa. Balbina i Ptyś wielokrotnie już tam bywali, ale zawsze był to pobyt najwyżej dwudniowy. Nie jest wykluczone, że ponownie (przynajmniej Ptyś) przejdą w tryb przetrwania i będą idealni... bo tak było na samym początku.