PTYSIE 5

 

Odeszli...

Czy czuję ulgę? Tak.

Czy była to dobra decyzja? Nie wiem.

Jednak okazało się, że propozycja sądu, w którym toczy się postępowanie Ptysi, aby dzieci zostały przeniesione do nowej rodziny zastępczej postanowieniem PCPR-u, nie wypaliła. Wyszło na to, że nasza koordynatorka Jowita, to nie cały PCPR. A ten (czyli pani z jakiegoś innego działu) stwierdził, że takie numery to były dozwolone kilka lat temu. Teraz musi być decyzja sądu i kropka.

Ja, ze swoją katastroficzną wizją świata, już widziałem kolejne miesiące z siódemką dzieci, z których czwórka będąca razem, jest niemal nie do opanowania.

Ale Jowita nie dała za wygraną. Ponownie zadzwoniła do sędziego, z pytaniem „i co pan na to?”. No to Pan stwierdził, że co powiat, to inny zwyczaj. Skąd ja to znam... sam często mówię „co sąd, to obyczaj”. I tak się bujamy wszyscy, licząc na dobrą wolę kogoś, kto jest władny w podejmowaniu decyzji.

Tym razem się udało. Pan sędzia w końcu stwierdził „to do kogo mam przenieść Ptysie?”.

Nagle bariera w postaci toczącej się sprawy i fakt przekazania całej dokumentacji specjalistom sądowym (w celu przygotowania się do badania więzi), runęła.

Odczekaliśmy jeszcze kilka dni, próbując w tym czasie wytłumaczyć dzieciom całą sytuację. Niby wiedziały, że nie będą u nas mieszkać na zawsze. Miały świadomość tego, że być może wrócą do mamy, a być może zamieszkają z inną rodziną... już na stałe.

Póki co ziścił się drugi wariant. Ale czy na stałe?

Aktualni rodzice zastępczy Ptysi nie są gotowi na adopcję. Ale też nie mają nic przeciwko utrzymywaniu kontaktów z mamą dzieci.

Co będzie, jeżeli sąd za trzy miesiące odbierze rodzicom biologicznym władzę rodzicielską?

Na dobrą sprawę, to teraz wszystko należałoby przeciągać do granic możliwości. Tak, aby dzieci stały się „za stare” na adopcję. Nie wiem, czy są one gotowe po raz kolejny zmienić rodzinę. Nie wiem też, czy istnieje rodzina adopcyjna, która chociaż zrozumie trudności, i nie będzie chciała tego zbagatelizować. Cały czas mam przed oczami mamę biologiczną Stokrotki... i jej mamę adopcyjną. Tam też miłość miała wszystko uzdrowić. Ale tak się nie stało.

Obecna mama zastępcza Ptysi jest pedagogiem. Niech ją jakoś nazwę... może Afrodyta? Nie próbuję się tutaj w żaden sposób odnosić do urody. Po prostu, też na „A”.

Rodzice mają już jedno dziecko zastępcze, więc można powiedzieć, że są wprawieni w boju. Pytanie tylko, czy Ptysie to ten sam kaliber?

Jak ostatnio wspomniałem, rodzice zastępczy nie dostali adresu do bloga. Zbyt dużo cierpkich słów tutaj wypowiedziałem. Za bardzo odkryłem swoje emocje.

Chociaż może obiektywnie nie za bardzo... ale za bardzo dla nich.

Za to nasz Ośrodek Adopcyjny ma namiary na bloga. Nie wiem, czy teraz ktoś go czyta. Może w sytuacji, gdy jest do umieszczenia jakieś dziecko z naszej rodziny. Jakby nie było, jest tu pewnego rodzaju wiedza tajemna. Informacje, których trudno szukać w oficjalnych ocenach dzieci kierowanych do PCPR-u. Może więc ktoś uzna, że Ptysie nie mogą być zakwalifikowane do adopcji i na zawsze pozostaną w rodzinie Afrodyty.

A co jeżeli wrócą do mamy? W tej chwili jest jeszcze zbyt dużo znaków zapytania.

Przygotowywaliśmy Ptysie do odejścia przez ponad miesiąc. To były nie tylko rozmowy, ale też dwa weekendy spędzone z rodziną Afrodyty. Mieliśmy też w pamięci miesiąc wakacji, który można uznać za w pełni udany. Dzieci były zadowolone.

Chociaż gdy wróciły do nas po tym okresie, miała miejsce sytuacja, która nas nieco zaskoczyła. Mnie nawet zszokowała. Wiedzieliśmy już, że wakacyjni rodzice mają w planach zostanie dla dzieci rodziną długoterminową, być może na zawsze. Wiedzieliśmy też, że dzieciom było tam całkiem miło, miały wiele atrakcji, chociaż cały czas chodziły do swojego przedszkola.

Zadaliśmy im pytanie „czy chcielibyście zamieszkać na stałe z ciocią Afrodytą?”.

Ptyś nic nie odpowiedział, ale to jest w jego stylu. Balbina powiedziała krótko, acz dosadnie „nie”. Było to stwierdzenie wypowiedziane tonem nie dającym nam przyzwolenia na jakikolwiek sprzeciw, czy choćby dyskusję. Dlatego w tym momencie odpuściliśmy.

Druga podobna sytuacja miała miejsce w dniu, w którym Majka odwoziła dzieci do domu Afrodyty. Balbina najpierw kurczowo chwyciła za drzwi samochodu, i przywarła do nich znowu krzycząc „nie”. Potem przytuliła się do Majki, rozpłakała i stwierdziła, że nie chce tutaj zostać.

Długo rozważaliśmy z Majką całą sytuację. Doszliśmy do pewnych wniosków, chociaż nie jestem przekonany, czy prawdziwych.

Balbina przez cały okres pobytu w naszej rodzinie prowadziła z Majką regularną wojnę. Chociaż może były to bardziej bitwy podjazdowe. Dziewczynka przez cały czas próbowała narzucić jej swoją wolę, chociaż doskonale wiedziała, że nie skończy się to dla niej dobrze. Mnie z kolei (jako to słabsze ogniwo w naszej rodzinie) ciągle testowała. Czy naprawdę liczyła, że w którymś momencie się ugnę? Że pozwolę jej złamać obowiązujące w naszym domu zasady?

Bardzo często zdarza mi się być samemu z całą naszą gromadką dzieci. Gdy Ptysie były z nami, to praktycznie cały czas musiałem je mieć pod kontrolą... w zasadzie tylko Balbinę.

Gdy chciałem skorzystać z toalety, to musiało to być przy uchylonych drzwiach i zgaszonym świetle, bo Balbina wykorzystywała każdą chwilę, w której zniknąłem z jej pola widzenia. Wchodziła do kuchni w poszukiwaniu słodyczy, albo dopadała do leżaczka ze Stokrotką i potrząsała nią tak mocno, że tylko pasy ratowały ją przed wystrzeleniem z katapulty. Robiła więc to, co było zabronione. Czy w ten sposób chciała pokazać (przynajmniej sobie), że to ona ma nad wszystkim kontrolę?

Remus w takich sytuacjach przychodził do tej toalety, w której siedziałem, i mawiał „wujku, zapalę ci światło w imię ojca i syna i ducha świntucha amen”.

Tak więc przyjaźń między Balbiną a nami, była bardzo szorstka.

Dlaczego zatem dziewczynka nie chciała odejść?

Doszliśmy do wniosku, że prawdopodobnie poczuła rodzące się uczucie między nią a Afrodytą. A uczucie i więzi, są czymś co pozbawia Balbinę poczucia władzy, kontroli nad wszystkimi i wszystkim.

Przejście do nowej rodziny okazało się wyjątkowo łagodne w sensie utrzymywania wzajemnych kontaktów. Praktycznie widujemy się codziennie.

W ramach rozmaitych obostrzeń, nasze przedszkole pracuje teraz od godziny ósmej. A rodzice zastępczy Ptysi, swoją pracę rozpoczynają dużo wcześniej. Majka zaproponowała, że mogą przywozić dzieci do nas, a ona razem z Bliźniakami odwiezie je do przedszkola.

Tak więc codziennie z samego rana, mamy przynajmniej godzinę na wspólne rozmowy i zabawy. Ptyś siedzi jak siedział na fotelu i najchętniej gapi się w telewizor. A Balbina? Jest niesamowicie miła, pomocna i uśmiechnięta. Gdy przewijam Stokrotkę, to sama bierze pieluchę (nawet z kupą), zawija ją i odnosi do śmieci. Dawniej na prośbę o odniesienie już zabezpieczonej pieluchy, najczęściej odpowiadała „nie”. Teraz wchodzi mi na kolana, patrzy prosto w oczy, gładzi po twarzy i mówi „wujku, kocham cię”.

Stałem się dla niej bezpieczny. Jestem jak każdy inny ojciec jej kolegów z przedszkola. Wie, że z nami nie będzie już mieszkać, więc podświadomie czuje, że z pewnością nie zaangażuje się uczuciowo. Bariera w postaci mieszkania osobno jest dla niej wystarczającym buforem emocjonalnym.

W rodzinie Afrodyty jeszcze jest dobrze. To znowu jest nowa sytuacja, którą dziewczynka musi rozpracować, w jakiś sposób się w niej odnaleźć.

Jest ogromny kontrast między jej porannym zachowaniem w naszym domu, a tym co dzieje się w przedszkolu. Tam sytuacja się nie zmieniła, więc gdzieś trzeba pokazać swoją władzę. Teraz przedszkole jest miejscem, w którym można rozładować swoje emocje. Bywają dni, gdy Balbina tak się wydziera, że słychać ją nawet w salach na piętrze. Dziewczynka ze zdwojoną siłą wchodzi w konflikt z koleżankami, które nie chcą poddać się jej woli. To ona chce decydować, kto będzie w grupie w której się bawi, a kto nie. To ona chce decydować, z kim pójdzie na zajęcia logopedyczne, a kto ma zostać w sali.

Nie są to zachowania obce, które dziwiłyby panie wychowawczynie. Jednak tym razem, ich skala chyba wszystkich przerasta.

Ptyś też jest inny niż kiedyś. Tyle tylko, że jego odreagowanie emocji polega na tym, że nie chce współpracować. Jest to znany nam mechanizm, polegający na tym, że udaje że nie słyszy. Na szczęście nie wraca zawieszanie się, które miało miejsce jeszcze rok temu.

Majka kilka dni temu była z Ptysiami na badaniu więzi. Trzy godziny w jedną stronę i trzy w drugą. Gdybyśmy wiedzieli, że dzieci już zamieszkają z Afrodytą, to złożylibyśmy wniosek o przeniesienie tego badania do naszego miasta. Tyle, że mogłoby to trwać nawet pół roku. Nasz OZSS musiałby wyznaczyć swój termin, należałoby przewieźć całą dokumentację, co jak się okazuje wcale nie jest kwestią kilku dni.

Jednak wówczas zależało nam na czasie, więc Majka wyraziła zgodę na przejechanie ponad dwustu kilometrów. Na dobrą sprawę powinna z dziećmi pojechać Afrodyta, ale co ona wie o ich zachowaniu... póki co, dzieci funkcjonują w stanie wojny. Próbują przeżyć, jakoś się dostosować.

Niestety na badaniu miał się stawić również tatuś Balbiny. Jakoś nie czuł takiej potrzeby. W zasadzie nie wiem w jakim celu został zaproszony, bo ani nie zamierza odzyskać Balbiny, ani nie łączą go z nią jakiekolwiek więzi. Ostatni raz widział dziewczynkę, gdy ta miała zaledwie kilka miesięcy.

Ale sąd nie odpuszcza... badanie musi się odbyć. Tak więc Majka za dwa tygodnie będzie miała kolejny kurs na południe Polski. Gdyby to było lato, a Balbina nie była Balbiną, to może pojechałaby na dwa dni i pokazała dziewczynce góry.

Na szczęście umówiła się z psycholożkami w ten sposób, że jeżeli tatuś pojawi się o dziewiątej, to Majka wsiada w samochód i jedzie. Niech czeka te trzy godziny. Będzie miał więcej czasu na skupienie się nad wypełnianymi testami. Jeżeli go nie będzie, to zostanie wyznaczony nowy termin i tak będziemy się bawić do skutku, albo gdy znudzi się to sądowi.

Badanie psychologiczne było bardzo ciekawe. Śmiem nawet twierdzić, że dużo lepsze niż u nas. Poza standardowym wypełnianiem testów i rozmową, była też pani psycholog, która przez cały czas siedziała w poczekalni i coś notowała.

No to mama z babcią odstawiły piękne przedstawienie. Były cudowne. Zainteresowane potrzebami dzieci. Co chwilę tylko łypały wzrokiem na panią psycholog, czy aby to konkretne zachowanie zapisała. Balbina też zachowywała się inaczej... przez długi czas była wtulona w mamę, co dotychczas na taką skalę nigdy nie miało miejsca. Czy była to reakcja na zachowanie mamy? A może dziewczynka po przejściu do nowej rodziny bała się, że nigdy już mamy nie zobaczy? Bo mama przez tych kilkanaście dni nie raczyła nawet zadzwonić.

Doszliśmy jednak z Majką do wniosku, że czterogodzinne badanie ma sens. Kiedyś nas to bardzo irytowało, ale z punktu widzenia poprawności wyciąganych wniosków, jest to dobre.

Już w drugiej godzinie wszyscy zaczynali być znudzeni. Mama z babcią doszły do ostatniej linijki scenariusza, a improwizować za bardzo nie potrafiły. Zaczął się jeden wielki rozpiździel. Balbina przysiadła się do Majki, a chłopcy (bo przecież był też Bill) niemal nie rozwalili całej budy. Majka była tylko obserwatorem. Podobnie jak psycholożka, która wciąż coś notowała. A mama z babcią nic. Siedziały znużone, w oczekiwaniu, aż wszystko się zakończy.

Dzień przed wyjazdem Majka poprosiła mnie, abym wydrukował wszystko co kiedykolwiek napisałem o Ptysiach. Zebrało się tego całkiem sporo, a Majka przygotowując się do badania wszystko jeszcze raz przeczytała. Okazało się, że o wielu sprawach już zapomnieliśmy. Podkreśliła sobie najważniejsze sprawy zielonym pisakiem, aby podczas rozmowy o czymś nie zapomnieć.

Okazało się, że oceny Ptysi, które pisałem na posiedzenia zespołu w PCPR były paniom już znane. Znajdowały się one w materiale przesłanym z sądu.

Za to fragmenty bloga były czymś nowym, często rzucającym inne światło na daną sprawę. Mnie zaskoczyło to, że panie doskonale wiedziały czym trudni się mama Ptysi. Zawsze wydawało mi się, że jej profesja cały czas leży na pograniczu faktów i mitów, że może nawet należy ją traktować w kategorii „plotka”. Widać sąd oparł się na dużo bardziej wiarygodnych informacjach, niż tylko nasze rozmowy z babciami dzieci.

Ciekawe jest też to, że specjaliści sądowi (czyli te panie psycholożki) nie mogą w swojej opinii opierać się na blogu i w jakikolwiek sposób wykorzystywać jego fragmentów w swoim opracowaniu. Ale już blog wydrukowany i przekazany przez rodzinę zastępczą, to zupełnie coś innego. Tak więc panie zabrały Majce wszystkie wydrukowane teksty i przyjęły do wiadomości, że blogowa Balbina to Balbina, a Ptyś to Ptyś. Chciały też zeskanować odręczne notatki Majki, ale ta nie przystała na tę propozycję. Cóż... gdyby nie używała sformułowań typu „głupia baba”, to nie miałaby się czego wstydzić.

Wyjazd na badanie spełnił jeszcze jedną, może nawet ważniejszą rolę. Pokazał dzieciom, że my wciąż istniejemy, że się nimi interesujemy, że mogą z nami porozmawiać.

Ptyś jest chłopcem małomównym (przy założeniu, że jest sam). Gdy wyjeżdżaliśmy na wakacje, to zawsze brałem go do swojego samochodu, bo przez prawie trzy godziny potrafił nie wypowiedzieć ani jednego słowa. Tym razem był wyjątkowo gadatliwy. Opowiadał o swoim nowym domu, o tym jak jest u cioci Afrodyty. Okazało się, że mentalnie wciąż jeszcze mieszka z nami. Mówił na przykład „kolacja u cioci jest inna jak u nas”, albo „w pokoju są takie same meble jak u nas”. On ciągle żyje „u nas”. Potrzebuje jeszcze trochę czasu. Oby tylko nie zamknęli przedszkoli.

Dorzucę jeszcze moje ostatnie oceny na posiedzenie zespołu. Ostatnie... choć sprzed kilku miesięcy.

W zasadzie nie chciałem tego robić. Może dlatego, że wszystkie moje opisy są historią mojej (Majki też) porażki. To nie tak miało wyglądać.

Może gdybym przeniósł się w czasie do stycznia ubiegłego roku, to stwierdziłbym, że to są zupełnie inne dzieci. Może... Ale jestem tu i teraz. Widzę jak trudno jest pokochać dzieci, które tę miłość odrzucają.

Gdyby jednak się okazało, że Ptysie za jakiś czas znajdą się w bazie Ośrodka Adopcyjnego, to poniższe teksty zostaną udostępnione potencjalnym rodzicom adopcyjnym. Jak do tego podejdą? Czy nie rzucą się z motyką na słońce?

Póki co kibicujemy Afrodycie, licząc na to, że to jednak z nami jest coś nie tak. Będziemy ją wspierać, pomagać jak się da. Nie wiem jednak co będzie za kilka lat. Czy nie będzie przeklinać dnia, w którym podjęła decyzję o zaopiekowaniu się dziećmi?

Czy bycie pedagogiem jest wystarczającą gwarancją?

Balbina (5 lat).

Sytuacja zdrowotna

Balbina jest zdrowa w bardzo szeroko rozumianym zakresie. Zmogła ją tylko ospa, kilka miesięcy temu, i od tego czasu już nic. Nie miewa nawet zwykłego przeziębienia, ani podwyższonej temperatury. Chociaż w dobie pandemii, została jakiś czas temu odesłana z przedszkola z powodu bycia smutną. Odebraliśmy ją, chociaż był to jeszcze nieprzepracowany foch, strzelony z samego rana.

Żołądek też ma zdrowy, ponieważ potrafi dobrać się do szafki ze słodyczami, po którym to epizodzie nie ma ani mdłości, ani wymiotów... a szkoda.

Funkcjonowanie dziecka w domu

Balbina bardzo lubi pełnić funkcje przywódcze. Chciałaby kontrolować wszystko i wszystkich. Trójka innych naszych chłopców zastępczych skutecznie się przed tym broni, co powoduje, że wielokrotnie dochodzi do rozmaitych spięć, a nawet bójek. Chociaż cieszy nas postawa jej brata, który kiedyś był przez nią regularnie bity, a teraz potrafi sobie już sam poradzić... niekoniecznie odpowiadając agresją.

Balbina próbuje też przejąć władzę nad nami (czyli rodzicami zastępczymi). To ona chce decydować kiedy coś się wydarzy.

Mocne strony dziecka

Chciałbym napisać, że to chęć współpracy. Często tak właśnie jest... jednak wszystko zależy od tego, czy dziewczynka uzna, że ona w tym momencie tego chce.

Gdy przewijam naszą najmłodszą latorośl, i trzeba wyrzucić pieluchę do śmieci, to bardzo trudno jest mi przewidzieć jej reakcję. Czasami wyrzuca ją z chęcią, a czasami mówi „nie”. Gdy proszę wówczas Romulusa (który zawsze jest pomocny), to wówczas rzuca się na niego (a właściwie na tę pieluchę) niemal wydrapując mu oczy... w każdym razie krzycząc „Jaaaaaaa!!!!”.

Balbina potrafi bardzo ładnie rysować. Ale najczęściej nie chce. W większości przypadków bierze do ręki kredkę (albo kredę na tarasie) i maże. Byle jak, byle gdzie.

Gdybym nie opisywał akurat tej dziewczynki, to uznałbym za mocną stronę jej otwartość. Bo ona faktycznie potrafi oczarować różnych naszych gości, a nawet zupełnie obce osoby spotkane na spacerze. Jest wówczas miła, potrafi porozmawiać, a nawet się przytulić, czy wejść na kolana.

Wydawałoby się, że jej mocną stroną jest nawiązywanie kontaktów z innymi dziećmi. Jednak jest to tylko chwilowe. Nie potrafi tych kontaktów podtrzymywać. Z dziećmi silniejszymi psychicznie, szybko wchodzi w konflikt. Tych słabszych, próbuje sobie podporządkować.

Ujawnione u dziecka trudności

Balbina bardzo dobrze funkcjonuje w nowej sytuacji. Tak było gdy pojawiła się w naszej rodzinie, poszła do przedszkola, zamieszkała w rodzinie wakacyjnej poprzedniego lata. Nawet tak było, gdy rozpoczęła się epidemia i nagle wszyscy byliśmy razem w domu, bez możliwości jego opuszczania. Tak też jest teraz, gdy ponownie poszła do przedszkola. Jest czarująca, pomocna... próbuje rozeznać sytuację i się do niej dostosować. Niestety taki okres sielanki bardzo szybko się kończy.

Balbina niemal codziennie moczy się w ciągu dnia. Dlaczego? Przecież w nocy śpi już bez pieluchy i rzadko zdarzają się jej tylko drobne popuszczenia. Nauczeni doświadczeniem z innym dzieckiem, staramy się dawać jej dużo pić w ciągu dnia... bo pełen pęcherz szybciej daje o sobie znać, niż wypełniony tylko w części. Nic z tego. Planujemy wizytę u urologa, chociaż nie wiążemy z nią większych nadziei.

Dziewczynka ma też zwyczaj niewycierania pupy po zrobieniu kupy. Potrafi to zrobić... zwłaszcza jak nad nią stoimy i przypominamy. Jednak gdy sama idzie do toalety, to wychodząc zawsze ma brudne majtki (często z przyklejonymi kawałkami kupy).

W przypadku Balbiny, trudno jest nam stosować metodę podążania za dzieckiem... metodę rodzicielstwa bliskości. Niestety podstawową metodą wychowawczą jest tutaj stosowanie kar i nagród. Tak więc w sytuacji, gdy ma kupę w majtkach, to musi te majtki wyprać. Zresztą nie jest to nasz wymysł, a zasugerowany przez psychologa.

I tutaj mogę się odwołać do tego, o czym napisałem wcześniej. Dziewczynka wypierze swoją bieliznę, ale tylko wówczas gdy ma na to ochotę. Bywa, że potrafi dwie godziny siedzieć nad miską z nalaną wodą... i wyć (płaczem tego nazwać nie można). Ale są też sytuacje, gdy dokłada również rzeczy, które ma na sobie i kończy pranie po dziesięciu minutach. Nie wymagamy od niej wyprania tych majtek, czy piżamy. Ma tylko okazać chęć. Ma coś zacząć robić... najlepiej wycierać pupę. Gdyby pies miał ręce a nie łapy, to nauczyłby się tego szybciej niż ona. Bo pies zwyczajnie by tego chciał.

W czasie epidemii wróciły dawne zachowania o zabarwieniu seksualnym, chociaż w nieco innej postaci. Dziewczynka potrafi położyć się przed swoim bratem i powiedzieć „wąchaj mnie”... a on doskonale wie co ma robić. Zdarzyło się też, że udawała w ogrodzie, że robi kupę (ściągając majtki i informując o tym inne dzieci z nami mieszkające). Trudno powiedzieć, jaki był jej cel. Chodziło o to, aby się pokazać?

Nie krzyczymy na nią za to. Staramy się zadawać pytania, chociaż nie uzyskujemy żadnych odpowiedzi. Stoi i patrzy nam prosto w oczy, nie wydając żadnego dźwięku.

Dziewczynka cały czas faworyzuje wszystkich mężczyzn. Nawet biorąc pod uwagę jej zaburzenia przywiązania, i to że potrafi przytulać się do zupełnie obcych osób, to nigdy nie wybiera kobiet. Przytula się do mnie, ale już nawet do cioci – nie.

Gdy przychodzą do nas nasze dorosłe córki ze swoimi chłopakami, to dziewczynka siada im na kolanach, przytula się, gładzi ich po brodzie... zwyczajnie ich kokietuje. Chłopcy czują się zażenowani i ani oni, ani my nie wiemy jak reagować. Najczęściej mówimy „Balbina idź się bawić z dziećmi”. Ale ona nie zawsze chce. Chociaż od niedawna (po licznych lekturach) wprowadziliśmy komunikaty bardziej wprost. Przed wizytą mówimy wyraźnie, że może przyjść na kolana tylko do cioci i wujka, i do nikogo innego. Goście też są informowani. Ostatnio zadziałało.

Pewnym problemem jest niszczenie wszystkiego i wszędzie. Balbina rysuje po ścianach, zdrapuje kawałki farby, rozrywa maskotki, rzuca zabawkami. Nie przywiązuje się do niczego. Nie ma ulubionych rzeczy, o które chciałaby dbać. Jakiś czas temu babcia przywiozła jej lalkę... podobno była to jej lalka, którą kiedyś się bawiła. Balbina rzuciła ją na trawę w ogrodzie. Akurat zaczynał padać deszcz. Poprosiłem, aby ją zabrała do domu, bo się zniszczy. Po krótkim monologu (bo Balbina w takich sytuacjach nie wchodzi w dyskusję) stwierdziłem, że jeżeli jej nie zależy na tej lalce, to ją wyrzucę do śmieci. Spokojnie patrzyła jak otwieram kubeł...

Balbina cały czas próbuje decydować o wszystkim. Niestety podstawowym celem, który jej przyświeca, jest kontrola sytuacji. Gdy kiedyś w wannie któryś z chłopców powiedział „wujek nalej kolorowej wody”, to Balbina natychmiast „ja nie chcę kolorowej wody”. Odpowiedziałem „dobrze nie naleję” - „ale ja chcę kolorową wodę!!!”.

Balbina bardzo często sprawia wrażenie, jakby zupełnie nie słuchała tego, co się do niej mówi. Pewnego dnia podczas kąpieli próbowałem jej coś wytłumaczyć. A ona tylko nie i nie. W końcu pytam:

• Balbina, czy ty słyszysz co do ciebie mówię?

• Tak.

• To co powiedziałem?

• „Słyszysz co do ciebie mówię”.

Balbina czasami próbuje oczernić lub zrzucić winę na któregoś z trójki chłopców mieszkających w naszej rodzinie. Pewnego dnia siedziała na tapczanie i krzyczała „nie bij mnie, nie bij”. Jej brat był w drugim końcu pokoju i bawił się zabawkami. Robiła to z premedytacją, czy dysocjowała?

Dziewczynka potrzebuje też do zaśnięcia silnych bodźców. Tylko gdy jest bardzo zmęczona, to zasypia bez hałasowania i awanturowania się. Najczęściej biega, rzuca zabawkami, krzyczy, albo śpiewa. Jej ulubionymi piosenkami są „sto lat, sto lat”, „jeszcze Polska nie zginęła...”, „widziałam orła cień...”. Niestety z każdej zna tylko po jednym wersie (i nie chce nauczyć się pozostałych), więc zachowuje się jak zacięta płyta puszczona na maksymalnej głośności. Można przychodzić i prosić wiele razy. Po zamknięciu drzwi natychmiast wraca do wcześniejszych zachowań. Trzeba zatem powiedzieć głośno (baaardzo głośno) i stanowczo, jednocześnie zdecydowanym ruchem pakując ją do łóżka... wówczas zasypia niemal natychmiast.

Balbina nie stosuje się do umów i zasad ustalanych z nią wcześniej... chociaż doskonale je zna.

Formy spędzania wolnego czasu

Balbina bardzo lubi robić to, czego w danym momencie robić nie powinna, lub nie może.

Gdy wszystkie dzieci bawią się w ogrodzie, to ona po pewnym czasie krzyczy, że chce pójść „na górę” - czyli do swojego pokoju. Mija może kilka minut, gdy słyszymy wrzask: „na dóóół!!!, na dóóół!!!”. A przecież nikt nie każe jej tam siedzieć za karę.

Dziewczynka nie potrafi podjąć konkretnej decyzji, nawet gdy jest uprzedzana o jej konsekwencjach. Ma to miejsce choćby w przypadku, gdy pytamy „idziesz do lasu, czy bawisz się w domu?”, „bierzesz rowerek, czy idziesz piechotą?”. Czasami mam wrażenie, że zastanawia się, co my byśmy woleli... bo ona chce zrobić odwrotnie. Bywa, że zmienia zdanie w trakcie spaceru... no ale wtedy mleko już jest rozlane.

Nie potrafi bawić się sama. Snuje się z kąta w kąt. Każda jej aktywność jest krótkotrwała... nawet oglądanie bajki. Jej zabawy są tylko odwzorowywaniem tego, co zobaczyła przed chwilą. Nie umie być kreatywna. Gdy przygotowuje zupę dla cioci, to po chwili robi kolejną zupę... i jeszcze następną. Nie potrafi wymyślić drugiego dania, deseru, czy kompotu.

Bardzo dobrze zachowuje się w sytuacjach nowych. Na przykład gdy dokądś wyjeżdżamy.

Dlatego z dużym spokojem patrzę na planowane wakacje nad morzem. Będzie dobrze, o ile nie będą trwały dłużej niż tydzień.

Rozwijanie zainteresowań u dziecka

Balbina nie ma zainteresowań. Chyba, że za takie można uznać próby wyjadania słodyczy i wylewanie wszystkich znajdujących się w pobliżu płynów. Tym sposobem straciliśmy już kilka szamponów, płynów do kąpieli, a nawet balsamów do ciała, które nieopatrznie pozostawiliśmy w jej zasięgu.

Niedawno była akcja „myjemy siusiaki”, którą zainicjowało pytanie „a co to jest?”. No to wytłumaczyłem wszystkim, do czego służy płyn do higieny intymnej.

• Ja też chcę umyć siusiaka!

• Balbina, ale ty nie masz siusiaka.

• Ale ja chcę.

Program zakończył się po trzech dniach, gdy zapomniałem odłożyć płyn na najwyższe piętro w szafce łazienkowej.

Chociaż może nieco mijam się z prawdą z tymi zainteresowaniami. Balbina lubi chodzić na trening judo. Początkowo lubiła też piłkę nożną, balet i hip-hop. Straciła zainteresowanie, gdy chcieliśmy ją na te zajęcia zapisać.

Kontakty z rodzicami biologicznymi

W okresie trwania epidemii dziewczynka nie spotykała się ani z mamą, ani z babcią. Były tylko wideo-rozmowy, które trwały po kilka minut (raczej nie więcej niż trzy), gdyż Balbina nie za bardzo była nimi zainteresowana. Gdyby dziewczynka nie była mobilizowana przez ciocię, to prawdopodobnie spotkanie polegałoby na popatrzeniu na siebie.

Wcześniej kontakty miały miejsce mniej więcej raz na dwa tygodnie z mamą i raz na dwa miesiące z babcią. Od czasu gdy zostały poluzowane zasady epidemiologiczne, miały miejsce dwa spotkania z mamą.

Poprosiliśmy mamę, aby wytłumaczyła dzieciom, że wkrótce będą miały siostrę, albo brata. Wyszło jak wyszło. Młodsze rodzeństwo ani nie zauważyło, że mama jest gruba, ani nie wyniosło ze spotkania jakiejkolwiek informacji o dziecku. Jedynie najstarszy brat stwierdził, że mama powiedziała, iż będzie się niedługo opiekowała jakimś dzieckiem.

Balbina nadal nie dopytuje o kontakty z mamą, a w trakcie ich trwania wciąż najbardziej jest zainteresowana tym, co ma w torbie.

Uwagi, potrzeby, oczekiwania

Planujemy w niedługim czasie skontaktować się z terapeutą (ponieważ psycholodzy już rozkładają ręce). Pewnym powtarzającym się zaleceniem jest refleksja „co się stanie, gdy postąpimy tak, jak życzy sobie tego dziewczynka?” Nie bardzo to się sprawdza, gdyż jej głównym zamierzeniem jest przejęcie kontroli nad nami. Działanie wbrew ustalonym zasadom, nie przynosi pożądanych skutków.

Terapii rodzinnej rozpoczynać nie będziemy, gdyż musiałaby się ona skoncentrować na więziach. Być może należałoby się cofnąć do pewnych etapów, których dziewczynka nigdy nie przeżyła... noszenie na rękach, karmienie z butelki, smoczek na zaśnięcie. Być może w jej przypadku byłoby potrzebne całkowite poświęcenie się jednego z rodziców, a nawet rezygnacja z pracy zawodowej.

Od terapeuty oczekujemy tylko wskazówek, jak radzić sobie z rozbudzoną seksualnością, brakiem chęci do współpracy i napadami złości (które dziewczynka miewa prawie codziennie).

Ptyś (6 lat).

Sytuacja zdrowotna

Ptyś nie choruje, nie bywa nawet przeziębiony.

Jedynym jego przeżyciem związanym z koniecznością nagłego udania się do lekarza, była sytuacja, gdy wsadził sobie do ucha i nosa fragmenty zabawek. Chyba na złość pani w przedszkolu, bo gdy ta do niego podchodziła, to on wpychał coraz głębiej.

No i jeszcze kilkanaście dni temu chłopiec zafundował nam kwarantannę epidemiczną, gdyż w przedszkolu dostał temperatury 37,2 i miał robione testy na koronawirusa.

Kilka tygodni temu byliśmy u specjalisty w celu wykluczenia neurologicznej przyczyny „zawieszania” się chłopca. Czekamy jeszcze na EEG głowy, chociaż właściwie jest to już tylko formalność.

Ptyś przestał się już zawieszać. Nie patrzy już przeze mnie, tylko na mnie. Nie krzyczy, nie rzuca się na mnie z pięściami. Nie oznacza to, że jest już zupełnie dobrze. W tej chwili chłopiec udaje, że nie słyszy. Jeżeli coś od niego chcemy, to musimy szybko wyartykułować zdanie w sposób jednoznaczny. Najgorzej zacząć w stylu „słuchaj Ptysiu...”

W sytuacjach konfliktowych chłopiec unika konfrontacji. Nie patrzy w oczy, nie broni się, nie zaprzecza... ucieka.

Funkcjonowanie dziecka w domu

Spróbuję przedstawić Ptysia za pomocą pewnego tekstu, który napisałem o nim kilka tygodni temu:

Ognik to piękny krzew, i dlatego mam w ogrodzie kilkadziesiąt jego egzemplarzy. Już jako dziecko upajałem się pięknem nie tylko kwiatów kwitnących wiosną, ale głównie urodą jesiennych owoców, mieniących się rozmaitymi barwami od czerwieni po żółty.

Od ponad roku, gdy do naszej rodziny przyszedł Ptyś, patrzę na tę roślinę jakby inaczej. Nie wiem dlaczego chłopiec ją sobie upodobał. Lubi spędzać w grupie ogników długie chwile w samotności. Gdy czasami dzieci przebywając w ogrodzie zaczynają coś broić i wychodzę, aby dać im reprymendę, to Ptyś natychmiast nurkuje w gąszczu ognika... nawet jeżeli jest zupełnie niewinny. Dlaczego nie wybiera innych roślin, wśród których również mógłby stać się niewidoczny? Bo on chce się stać niewidoczny.

Zapomniałem wam powiedzieć, że ognik ma bardzo długie ciernie. Nie ma takiej możliwości, aby się w nim zaszyć i nie wyjść poranionym. Gdy ostatnio byliśmy na jakichś badaniach w szpitalu, w wypisie zostało odnotowane, że chłopiec jest pokaleczony niemal na całym ciele.

Co ich łączy? Ptysia i jego spersonifikowany odpowiednik... czyli ognik. Są jak bracia, jak dwie połówki jakiegoś większego organizmu.

Gdy Ptyś zamieszkał w naszej rodzinie, była akurat zima... bardzo chimeryczna zima. Wiele pędów ognika przemarzło, a liście (chociaż są zimozielone) zbrązowiały i opadły. Ptyś prezentował się bardzo podobnie. Był połamany emocjonalnie.

I nagle przyszła wiosna. Ognik przycięty i podsypany nawozem zaczął rozkwitać bielą swoich kwiatów. Ptyś podążał jego śladem. Stawał się coraz bardziej otwarty. Jesienią oboje cieszyli oko paletą ciepłych barw. Ale nastała kolejna zima, tym razem bardzo łagodna. Ognik zachował wszystkie zielone liście. Dlaczego Ptyś znowu „przemarzł”?

Mocne strony dziecka

Ptyś staje się coraz bardziej pewny siebie... przynajmniej w grupie rówieśników, a zwłaszcza w relacjach ze swoją młodszą siostrą. Nie jest już bitą i kopaną ofiarą. Potrafi o siebie zawalczyć, nawet uciekając się do przemocy. Częściej jednak posługuje się fortelem, polegającym na tym, że wychodzi na chwilę z pokoju, odczekuje kilkanaście sekund, po czym wchodzi informując swoją siostrę „wujek powiedział, że zaraz przyjdzie i ciebie pobije”.

Ptyś sprawia wrażenie jakby pobyt w naszej rodzinie był dla niego jakąś formą terapii. Robi coraz większe postępy, których może my nie zauważamy, ale widzą je osoby mające z chłopcem kontakt raz na jakiś czas. Nas w pewien sposób zaskoczyło zdanie wychowawczyni z przedszkola, która sporządziła notatkę dla psychologa z naszej poradni. Było tam napisane, że Ptyś bardzo często wspomina w przedszkolu swoją rodzinę. Tą rodziną okazała się ciocia, wujek, Balbina, Romulus i Remus (czyli rodzina, w której chłopiec teraz mieszka). Nawet Bill (najstarszy z rodzeństwa, mieszkający w innej rodzinie zastępczej) postrzegany był jako ktoś bliski, ale jednak spoza rodziny.

Ujawnione u dziecka trudności

Nie jest jednak tak dobrze jak byśmy chcieli. Zwłaszcza istniejąca epidemia, która wymusiła ponad dwumiesięczną kwarantannę naszych dzieci zastępczych spowodowała, że Ptyś cofnął się w wielu aspektach do dawnych zachowań. W domu, wśród dzieci, zachowuje się już bardzo pewnie. Nawet można powiedzieć, że jest „niegrzecznym” sześciolatkiem, uczącym swoich kolegów nie najlepszych manier. Potrafi na przykład zrobić siku do samochodziku stojącego na środku pokoju.

Jednak wciąż zachowuje ogromny dystans w stosunku do dorosłych. Wciąż się ich boi. Gdy nie jest pewny swojego zachowania, to na wszelki wypadek chowa się pod łóżko, szafkę, albo kaleczy się w krzewach ognika.

Nie nam przypada stawianie diagnozy, ale niektóre jego zachowania mogą sugerować, że pod względem przywiązaniowym, jest w dużo gorszym stanie, niż jego siostra. Jemu już na niczym nie zależy. Nie buntuje się. Z pokorą przyjmuje każdą naszą decyzję. Jest odporny na wszelkiego rodzaju kary. Powiedzenie „idź do swojego pokoju się wyciszyć, bo za bardzo szalejesz”, jest nawet pewną formą nagrody. Bo on lubi być sam... przynajmniej nikt mu wtedy nie przeszkadza.

Ptyś nie jest zbyt błyskotliwy, chociaż być może część zachowań wynika z lęku wobec dorosłych. A może z obawy, że nie stanie na wysokości zadania? Jednak gdy ma czas i wsparcie przy rozwiązywaniu jakichś zadań, to jest lepiej.

Czasami bawimy się w kalambury, czy też zadajemy sobie zagadki. Każdy wymyśla swoje, chociaż ja pamiętam jeszcze kilka z własnego dzieciństwa. Na przykład „stoi przy drodze na jednej nodze, mógłbym przysiąc, że jest w niej tysiąc”, albo „mam kapelusz w groszki białe, nie bierzcie mnie do kobiałek”. Dzieci próbują odgadnąć, zadają pytania pomocnicze. Siostra Ptusia w obu przypadkach wciąż twierdzi, że jest to żyrafa, a chłopiec... zupełnie się alienuje. Nadal nie wierzy w siebie, w to że zna odpowiedź, że potrafi coś zrobić. Czasami coś bąknie pod nosem i jest to prawidłowe rozwiązanie zadania. Gdy go pochwalimy, to przysunie się do nas, jednak przy następnym pytaniu znów odchodzi.

Spisaliśmy niedawno pewne zwroty i słowa wypowiadane przez Ptysia. Wszystkie z poniższych miały miejsce jednego popołudnia. Być może świadczą one o zbytniej infantylności sześciolatka, ale może to być również objaw jednego z lękowych stylów przywiązania... nawet zdezorganizowanego. Słowa rzucane w przestrzeń, nieprawidłowy wzorzec mowy, ciągłe trajkotanie i uporczywe, nonsensowne pytania. Ptyś wprawdzie nie zadaje bezsensownych pytań, ale on wcale nie zadaje pytań. Poniższe zdania chłopiec wypowiadał bez świadomości, że ktoś go słucha. Mówił jakby sam do siebie. Takie zachowanie ma miejsce również wtedy, gdy jest sam w pokoju, albo gdy Balbina (jego siostra) już śpi.

• Balbina, hu hu

• Romulus majtusiu

• O tulu, tulu

• Pupa, siku

• Ty bębulku

• Ty kupaśny

• Dziwaczne, paraśne, papalatu

• Jesteś perepo

• Na kolację będzie dach, majtki, kupa, dudu

• Ty jesteś inacka

• Lubisz śmietany chodzące?

• Zjem cały dom

Formy spędzania wolnego czasu

Ptyś bardzo lubi przebywać w swoim towarzystwie. Obecność innych dzieci często mu przeszkadza. Bywa, że rezygnuje z wyjścia do lasu, albo na rower. Pozostaje w domu i buduje zamki z klocków, albo tory dla pociągów. Lubi też kolorować i jest bardzo dokładny.

Jako „zwierzę” ogrodowe, należałoby go uznać za szkodnika. Łamie gałęzie, niszczy rośliny, rozsypuje żwir ze ścieżek, piasek z piaskownicy. Wrzuca do oczka wodnego rozmaite zabawki, rozdeptuje ślimaki. Uwielbia psuć. Siedzi i bezmyślnie wali jedną zabawką w drugą. Rysuje po ścianach, zeskrobuje tynk. Rzuca zabawkami w lampę, kamieniami w przejeżdżające samochody.

Rozwijanie zainteresowań u dziecka

Ptysia pociągają wszelkiego rodzaju zajęcia techniczne. W przedszkolu uczęszcza na robotykę. Dokładnie nie wiem co tam robią, ale chłopiec jest zadowolony i przynosi do domu różne dziwne konstrukcje.

Jest też fanem rowów melioracyjnych i rozmaitych kanałów ściekowych.

Kontakty z rodzicami biologicznymi

Mama jest dla chłopca tylko pewnego rodzaju pojęciem. Wie, że ją ma, i jak każą jechać na spotkanie, to jedzie. Nie dopytuje, nie cieszy się nawet na prezenty, które od niej dostaje.

Ale chłopiec wciąż funkcjonuje w trybie przetrwania. Nie przychodzi przytulić się z potrzeby serca. W jego rozumieniu, przytulenie jest jakąś formą gry, rytuałem odprawianym codziennie po kąpieli... i tylko tyle.

Uwagi, potrzeby, oczekiwania

Podobnie jak w przypadku siostry Ptysia, również zamierzamy skorzystać z pomocy terapeuty. Wprawdzie chłopiec nie jest jakoś bardzo problemowy i można nawet odbierać go jako sympatycznego, przeciętnego sześciolatka, to jednak wiele jego zachowań nas niepokoi.

Patrząc z perspektywy czasu, Ptyś jest zupełnie innym chłopcem niż był jeszcze rok temu. Jednak jego rozwój ma charakter naprzemiennych faz postępu i regresji. Jest bardzo podatny na czynniki zewnętrzne, na nowe sytuacje (jaką był choćby stan epidemii). Wówczas jego rozwój się zatrzymuje, a nawet cofa.